نظریه انتخاب عقلانی جیمز کلمن

کلمن در همان سالي که تدريس را در شيکاگو آغاز کرد، مؤلف جزء ( به همراه سيمور مارتين ليپست و مارتين اي. ترو ) يکي از بررسي هاي بسيار مهم در تاريخ جامعه شناسي صنعتي، اگر نگوييم کل جامعه شناسي، با عنوان مردم سالاري اتحاديه اي بود. ( پايان نامه ي دکتري کلمن در دانشگاه کلمبيا به راهنمايي ليپست به برخي از مسائل مطرح شده در مردم سالاري اتحاديه اي پرداخت ). او سپس توجه خود را به پژوهش درباره ي جوانان و آموزش و پرورش معطوف کرد که ماحصل آن گزارش تاريخي دولت فدرال بود ( کاري که به اثر بسيار معروفي تحت عنوان « گزارش کلمن » تبديل شد ).

ادامه نوشته

نظریه های جامعه شناسی انتخاب عقلانی

نظریه انتخاب عقلانی ( THE RATIONAL CHOICE THEORY ) نظریه ای مشترک در جامعه شناسی، علوم سیاسی، اقتصاد و خصوصا روابط بین الملل است لذا به دلیل حالت بین رشته ای که دارد مورد توجه صاحبنظران معاصر در علوم انسانی است. پس می توان آن را به طور نظریه ای در مورد علوم انسانی دانست. مهم ترین ریشه نظریه انتخاب عقلانی (که اختیار عاقلانه و گزینش معقولانه نیز نامیده شده است) از دیدگاه صاحبنظران، اقتصاد کلاسیک و نوکلاسیک می باشد. اقتصاددانان کلاسیک انسانها را به عنوان جستجوگران منطقی که به دنبال حداکثر کردن سود خویش هستند می شناسند. آدام اسمیت تقسیم کار و اشتغال افراد به مشاغل مختلف را نتیجه منطقی تمایل افراد به مبادله می داند که منشأ آن نفع شخصی است.

ادامه نوشته

نظریه جامعه شناسی ازدواج روت دیکسون

روت دیکسون (1971) در قالب تبیین های ساختاری به بررسی تغییرات ازدواج بحث را به سطح جامعه و ساختارهای اجتماعی می کشاند و بر روی اهمیت سه متغیر ما بین ساختار اجتماعی و الگوی ازدواج تاکید می کند: الف). قابلیت دسترسی به شریک آینده ی زندگی که بر اساس توازن نسبت سن به جنس افراد آماده ازدواج و براساس روش انتخاب جفت ( ترتیب داده شده یا انتخاب آزاد ) تعیین می شود؛ ب). امکان پذیر بودن ازدواج بر حسب شرایط اجتماعی و اقتصادی؛ ج). مطلوبیت ازدواج بر حسب فشارهای اجتماعی و انگیزه های فردی.

ادامه نوشته

مبانی نظری پرخاشگری و خشونت

پرخاشگری مفهوم بسیار پیچیده ­ای است. این رفتار از یک سو تحت تأثیر عوامل موقعیتی و روان­شناختی است و از سوی دیگر، عوامل ژنتیک و زیست­ شناختی در استقرار و گسترش آن نقش بسیار عمده­ ای بازی می ­کنند. از این­رو، ارائه­ی تعریفی دقیق و عینی از این سازه دشوار است. با این وجود بارون و ریچاردسون (1994)، در تعریف پرخاشگری نشان دادند که هدف این­گونه رفتارها تخریب و آسیب­رسانی به یک موجود زنده و اموال اوست، رفتاری که سبب بروز واکنش ­های دفاعی و اجتنابی از سوی قربانی می­ شود.

ادامه نوشته

نظریه قشربندی طبقه پایین و مرفه اجتماع ویلهلم بنگر

بنگر بیشتر از مارکس کوشیده است تا رابطه علی میان جرم و اوضاع اقتصادی و اجتماعی را آشکار سازد . بنگر خود را به تبیین جرم در میان طبقه کارگر و پایین محدود نساخته و بررسی خود را به اعضای طبقات مرفه و سرمایه دار گسترش داده است . بنگر یادآور می شود که اعضای فرادست از رفاه و امتیازات آن جامعه برخوردارند . اما باز هنگامی که فرصتی برای به چنگ آوردن منافعی غیر قانونی به دست آوردند و آنگاه که نتواند خوب و بد را تشخیص دهند ، مرتکب کجروی می شوند . افراد فقیر هم که در نتیجه جز افراد فرودست هستند ، باز مستعد جرم اند . با این تفاوت که آنان از کاستی های زندگی در رنج اند . کاستی هایی که این نظام اقتصادی ، پیوسته بر شدت آن می افزاید و بدین شکل ، استعداد جرم را در آنان می افزاید و از سوی دیگر آنان را بدین سبب که قدرت کمتری دارند ، مجرم می شناسد .

ادامه نوشته

نظریه تضاد اریک اولین رایت

اریک اولین رایت ( Erik Olin Wright ) متولد ۹ فوریه ۱۹۴۷ برکلی کالیفرنیا و متوفای ۲۳ ژانویه ۲۰۱۹ میلواکی ویسکانسین ، از نظریه پردازان نومارکیست، متخصص در قشربندی اجتماعی و رئیس پیشین انجمن جامعه شناسی آمریکا ، معتقد است کنترل بر منابع اقتصادی درتولید سرمایه‌داری امروزی دارای سه بعد است، و این ابعاد به ما امکان می‌دهد طبقات عمده‌ای را که وجود دارند تشخیص دهیم: «بعد اول کنترل بر سرمایه‌گذاری ها که شامل کلیه دارائیها و سرمایه‌های پولی می‌شود. بعد دوم، کنترل بر وسایل فیزیکی تولید که شامل کارخانجات، سازمانها و ادارات صنعتی و تولیدی است و بعد سوم آن کنترل بر نیروی کار که شامل کنترل نیروی ماهر، نیمه ماهر و نیروی ساده کار می‌باشد .

ادامه نوشته

نظريه قشر بندی گرهارد لنسكي

گرهارد لنسكي تلاش خود را در زمينه قشربندي اجتماعي گامي در راستاي رسيدن به نظريه اي تركيبي مي داند. او با تركيب دو ديدگاه كاركردي و تضاد پايه بحث خود را چنين آغاز مي كند كه نابرابري تا اندازه اي گريزناپذيراست؛ زيرا انسان ها از نظر كوشش، توانايي، هوش و چيزهايي مانند اين با يكديگر متفاوت اند، ولي اين تفاوت ها بدان معنا نيست كه افراد نتوانند گرايش هاي دگرخواهانه داشته باشند. انسان ها مي توانند با داشتن تفاوت هايي با يكديگر به صورت تعاون زندگي كنند

ادامه نوشته

نظریه تقابل اجتماعی لوئیس آلفرد کوزر

کوزر جامعه شناس معاصر امريکايي است که در نظريه ي تقابل خود بيشتر ديدگاهي کارکردگرايانه دارد. در دوران جواني، کوزر متمايل به تفکر مارکسيستي بود. ولي در اثر شرايط جديد جهاني و بدبيني هاي ايجاد شده نسبت به مارکسيسم ناشي از حاکميت کمونيسم در شوروي، او به کشور امريکا مهاجرت کرد. در دوران اوليه ي مهاجرت به امريکا به دنبال اخذ درجه ي دکتراي جامعه شناسي در دانشگاه کلمبيا و سپس هاروارد بود. آشنايي او با آثار تالکوت پارسنز و شاگردي رابرت مرتن، موجب ايجاد گرايش جديد نظري او تحت عنوان « کارکردگرايي تقابلي » گرديد. از اين نظر، او کارکردهاي تقابلات اجتماعي را بيان کرد. بنابراين اصلي ترين کتابش تحت عنوان: کارکردهاي تقابل اجتماعي در سال 1958 به چاپ رسيد .

ادامه نوشته

نظریه تضاد رالف دارندورف

به عقیده دارندورف جامعه دارای دو بعد توافق و تضاد است و بنابر این هر نظریه جامعه شناختی باید به این دو مقوله توجه نشان دهد. نظریه های توافق بر انسجام و یک پارچگی جامعه تأکید دارند که از نمونه های این نظریات می توان به کارکردگرایی ساختی اشاره کرد. نظریه تضاد بر برخورد منافع و نقش اعمال زور در جامعه تأکید دارند که مصداق بارز این نظریات تئوری های کارل مارکس است. دارندورف تشخیص داده بود که جامعه نمی تواند بدون وجود این دو جنبه به حیات خود ادامه دهد. کشمکش و توافق لازمه همدیگرند و اگر توافق قبلی در کار نباشد کشمکشی نیز در میان نخواهد بود ( جورج ریتزر ،۱۳۷۴ ص ۱۶۰).

ادامه نوشته

نظریه ناسازگاری پایگاهی اُبراین و گلس

اُبراین و گلس نظریه ي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮد را ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻧﻈﺮﯾﻪ ي ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ را ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮدﻧﺪ . ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮان ﻣﻬـﺎرت ﻫـﺎ و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﮐﻤﺘـﺮي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ، از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻤﭽﻮن اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ ﺧﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ. ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺷﻮﻫﺮان ﺑﺮ ﺿﺪ زﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻮاده در ﻫﻤـﻪ ي ﻃﺒﻘـﺎت اﻗﺘﺼـﺎدي و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ وﺟﻮد دارد و اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ از ﻧﻈـﺮ آﻣـﻮزش، درآﻣـﺪ و ﺷـﻐﻞ ﺑـﯿﻦ زوﺟﯿﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻮﻫﺮان از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﺼـﯿﻼت، درآﻣـﺪ و ﻣﻨﺰﻟـﺖ ﺷـﻐﻠﯽ در ﺳـﻄح تری ﺗﺮي از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺪرت و ﭘﺎﯾﮕـﺎه اﻧﺘﺴـﺎﺑﯽ آﻧﻬـﺎ در ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و ﺷﻐﻠﯽ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ( زﻧﮕﻨﻪ، 1380).

ادامه نوشته

نظریه های تقسیم‌ کار خانگی

امروزه شاهد روند رو به رشد افزایش سطح تحصیلات زنان و مسئله ورود آنها به بازار کار و کسب جایگاه های اجتماعی و اقتصادی ، برای زنان متاهل شاغل مسئله تقسیم کار در خانه را ایجاد کرده اند . در این شرایط زنان بیش تر از گذشته به دنبال کسب جایگاه های برتر و سرمایه های اجتماعی بیش تر باشند . مطالعه تقسیم کار خانگی به مباحثی چون قدرت در خانواده و نابرابری جنسیتی دامن می‌زند. در عصر جهانی‌شدن برخی مفاهیم فرهنگی ازجمله حقوق زنان به مفاهیمی عام وجهان شمول مبدل شده‌اند. این گفتمان ها در سطح خرد به شکل تساوی‌گرایی بین زن و مرد و تلاش در جهت رفع نابرابری جنسیتی در می‌آید (دیفن باخ ، 2002). نقش نگرش های جنسیتی به عنوان یک عامل تعیین کننده در اینکه افراد چگونه در تقسیم کار خانگی مشارکت می نمایند .

ادامه نوشته

نظریه مجموعه نقشی رابرت کینگ مرتون

رابرت کینگ ﻣﺮﺗﻮن رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ‌ای درﺑﺎره ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد و اﯾﻦ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﮐﻠﯿﺪی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‌ﻫﺎ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺶ‌ﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. وی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، ﺛﻤﺮ بخشﺗﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎه را در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﻌﺪادی از ﻧﻘﺶﻫﺎ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ که در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﻮاﻋﯽ از ﻣﮑﻤﻞﻫﺎی آن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺸﺘﺮﮐا اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻼً ﺑﻪ آن‌ﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد.

ادامه نوشته

کلیات نظریه های جنسی نانسی چودروف

نانسی جولیا چودروف ( Nancy Chodorow ) ، نویسنده ، روان‌کاو و جامعه‌شناس فمینیست آمریکایی است . کتاب مشهور او بازتولید مادری (۱۹۷۸) نام دارد . چودروف شکل گیری هویت جنسیتی را از درون شناخت پویش‌های روانی خانواده و روابط ابژه‌ای کودک با مادرش می‌داند . چودوروف نظریه‌های سنتی روابط ابژگانی و روایت فرویدی رشد هویت جنسیتی را بازنگری کرد . او نظریات خود را برپایه کارهای کارن هورنی و ملانی کلاین بنا نهاد. تمرکز بحث چودوروف در کتاب بازتولید مادرانگی (۱۹۷۸) از پدر و عقده اودیپ به مادر و مرحله پیشااودیپی منتقل شده است. او می‌نویسد «نفس زنان بیش‌تر در رابطه و درگیر مراودات مرزی (یعنی جدایی و پیوند) است، و نفس مردان بیش‌تر با فاصله سر و کار دارد و مبتنی بر مرزهای محافظت شدهٔ راسخ و انگار پیوند خود-دیگری است ».

ادامه نوشته

نظریه عقلایی باربارا گاتک

قضیه اصلی دیدگاه عقلایی باربارا گاتک ( Barbera Gutek ) این است که بین ساعات صرف شده در کار و خانواده و میزان تعارض تجربه شده رابطه مستقیمی برقرار است. هرچه اشخاص ساعات زیادتری را در نقش شغلی و خانوادگی بگذرانند، احتمال این‌که تعارض بین نقشی را تجربه کنند زیادتر خواهد شد و چون اغلب افرادی که در کار تمام وقت شاغل هستند، صرف نظر از جنس، ساعاتی که به فعالیت‌های مربوط به خانواده اختصاص می‌دهند، کمتر از مقدار زمانی است که در شغل صرف می‌کنند. بنابراین در بین زنان و مردان احتمال تجربه تداخل شغل با خانواده از تداخل خانواده با شغل بیش‌تر است.

ادامه نوشته

نظﺮﯾﻪ ﮔﺬار ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ دوم

ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﺬار ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ دوم ( Second Demographic Transion ) ﮐﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه اوﻟﯿﻪ آن ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت وﯾﻠﯿﺎم ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن و ﻓﺮاﻧﮏ ﺗﻮﺗﺸﺘﺎﯾﻦ ( Frank Notestain ) در دﻫﻪ ۱۹۵۰ در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺮﯾﻨﺴﺘﻮن اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﮑﻮﯾﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ و ﺗﺤﻮﻻت ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﯽ ﭘﺮدازد. اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ و وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻮﯾﻦ در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ، ﮔﺬار ﺧﺎﻧﻮاده ( Family Transion ) ﻧﯿﺰ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، ﺧﺎﻧﻮاده و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ در دوره ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ، دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ.

ادامه نوشته

ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﺪآﻟﯿﺴﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ای آرلند تورنتون

ﻧﺴﺨﻪ ﺟﺪﯾﺪی از ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻫﺎی ﻧﮕﺮﺷﯽ و اﯾﺪه ای، ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﺪه آﻟﯿﺴﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آرﻟﻨﺪ ﺗﻮرﻧﺘﻮن (۲۰۰۱) در مؤسسة تحقیقات اجتماعی دانشگاه میشیگان ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، ﻧﯿﺮوی اﺻﻠﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮات ارزﺷﯽ و رﻓﺘﺎری ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ، اﺷﺎﻋﻪ و ﮔﺴﺘﺮش اﯾﺪه ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ آرﻣﺎن ﺑﺸﺮی و در ﺷﮑﻞ ﺑﺴﺘﻪ ای از اﯾﺪه ﻫﺎ، در دﻧﯿﺎ ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺘﯽ ﻋﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ( ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺷﻮازی و رﺷﻮﻧﺪ، ۱۴۱ :۱۳۹۶).

ادامه نوشته

نظریه های خانواده و ازدواج ویلیام گود

چنانکه ويليام جی. گود بر اين باور است که تغييرات ملموسي در نظام خانواده در جهان در حال وقوع است که همه اين تغييرات در نقطه مشترکي با هم تلاقي مي‌کنند که عبارتند از: افزايش سن ازدواج، کاهش ازدواج‌هاي ترتيب‌يافته و افزايش آزادي در انتخاب همسر. به عقيده او پارامترهاي ازدواج در جوامع مختلف به همگرايي نزديک مي‌شوند (گود، 1963: 57). ویلیام گود در کتابش به نام انقلاب جهانی و الگوهای خانواده , پیش بینی کرده بود که همگرایی اجتناب ناپذیری در سیستم خانواده وجود دارد و تمام اشکال خانواده به شکل خانواده زن وشوهری غرب در خواهند آمد .

ادامه نوشته