نظریه های جامعه شناختی دین

دين پديده هاي فرهنگي است كه از گذشته هاي بسيار دور و هميشه همراه وهمگام بشرو در كنار وي بوده است در زمانيكه بشر براي پاسخهايش جوابي نداشت به كمك بشر ميايد. ودر تمام مراحل تكامل بشري همراه بشر بوده وتمام نيازهاي وي مانند نيازهاي رواني ، عاطفي ، اقتصادي ، سياسي و خانوادگي بشر را جواب داده است.با تكامل انسان مخصوصا تكامل ذهني انسان ، دين نيز تكامل يافته وبه صورتهاي مختلفي ابراز وجود كرده است.

ادامه نوشته

فلسفه و تصور از خدا

موضوع کانونی در فلسفه دین، خداست و فلسفه دین بیش از هرچیز بر موضوع خدا تمرکز دارد. فلاسفه در طول قرن‌ها به دنبال دلیلی برای باور به وجود خدا گشته اند. آنها این را هم مد نظر داشته اند که چه چیزی می‌توان درباره خدا فهمید؛ بنابر این، یکی از محورهای اصلی مرتبط با خداشناسی، بحث از «مفهوم خدا» (Concept of God) می‌باشد که با بحث صفات خداوند (Attributes of God) هم گره خورده است. در بحث از مفهوم خدا، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که به دنبال اثبات یا شناخت چه خدایی هستیم. حتی قائلین به وجود خدا هم در شرحی که از او می‌دهند اتفاق نظر ندارند و گاهی در میان پیروان یک دین هم چنین اختلافاتی به چشم می‌خورد. تلقّی‌های

ادامه نوشته

مفهوم خدا در نظر فیلسوف های غربی

در هر حال "هر چند صانع افلاطون، محرک لایتحرک ارسطو، أحد افلوطین، خدای مهربان کلیسا (پدر آسمانی)، جوهر نامتناهی و خلاق دکارت، طبیعت طبیعت آفرین اسپینوزا، معطی قوانین اخلاقی کانت، روح یا ایده مطلق هگل به آن حقیقت واحدی اشاره دارند که ما از آن به خدا تعبیر می‌کنیم، اما به هیچ وجه دارای معنا و مفهوم واحدی نیستند. نکته قابل توجه این که منکران و شکاکان وجود خدا هم از او فهم ثابت و یکسان ندارند".

ادامه نوشته

بررسى نظریه ترس در پیدایش دین

عده اى بر این عقیده اند که هزاران سال پیش، بشر از ترس طوفان ها و رعد و برق هاى سهمگین و رگبارهاى شدید و گزند حیوانات بزرگ، که گاه طول بعضى از آن ها به چندین متر مى رسید، براى رهایى و نجات جان خود، به درون غارها پناه مى برد و یا با کندن حفره ها و گودال هایى در زیرزمین یا دامنه کوه ها براى خود پناهگاهى مطمئن ایجاد مى کرد.
با در نظر گرفتن این مطالب، گروهى از دانشمندان بر آن شده اند تا انگیزه گرایش انسان را به خدا

ادامه نوشته

برهان تجربه دینى

در تفکر دینى، نسبت به گواهى و شوق قلبى انسان و جنبه هاى شهودى وى در مورد امور ماوراى طبیعى، تأکید بسیار شده است و اهمیت این امور در نزد دین باوران بر کسى پوشیده نیست. بدیهى است که این تأکید فوق العاده به معناى نفى توانایى عقل نظرى نسبت به امور ماوراى طبیعى نخواهد بود.
از سوى دیگر، در جهان غرب، شبهات حس گرایان و مخصوصاً دیوید هیوم (1711ـ1766) در مورد برهانهاى اثبات 

ادامه نوشته

تجربه دینی

تجربه دینی (Religious Experience) «نوعی رهیافت روحی، درونی و نوعی وضعیت روانی و گونه‌ای درگیری مستقیم و آگاهی درونی از یک وضعیت» است، نه به معنای ادراک حسی و تجربه‌‌های منطقی. 
دین، ابعاد و جنبه‌های گوناگونی دارد که می‌توان به بُعد عقیدتی، اخلاقی، فقهی، حقوقی، تجربی و... اشاره 

ادامه نوشته

معيارهاي تميز تجربه دینی كاذب و صادق

پرسش اصلي در اين بخـش ايـن اسـت كـه: آيـا تجـارب حاصـل از مصـرف داروهـاي روان گردان، حقيقتاً تجربه ديني صادق است يا تجربه ديني كاذب؟ معيارهاي تشـخيص و تميز تجربه صادق از كاذب چيست؟ از آنجا كه در روانشناسي عمدتاً با توصيف و تبيين پديده ها و از جمله تجربه ديني سروكار داريم، بحث از صـحت و سـقم ايـن 

ادامه نوشته

تأثير داروهاي روان گردان در تجربه ديني

اين نكته از قديم معلوم بوده است كه برخي از اديـان در آيـين هـاي مـذهبي خـود مـواد دارويي طبيعي و تركيبي را به كار مي گرفته اند. پرسش هايي در اين بحث قابل طرح است: داروهاي روان گردان چيست؟ سازوكار اين داروها در انسان چگونه است؟ آيـا مطالعـات تجربي تأثير اين داروها را در تجربه ديني تأييد مي كند؟ اعتبار و 

ادامه نوشته

ماهيت تجربه ديني

درباره چيستي و ماهيت تجربه ديني، برخي از ديدگاه ها از قبيل تأكيـد بـر احساسـات ( از جمله پترسون و همكاران، 1376؛ شلايرماخر و اتـو ) ، ادراك حسـي ( ويليـام آلسـتون ) و رويكرد فوق طبيعي ( پراود فوت ) در اينجا از نگاه برخي از روانشناسـان بحـث را دنبـال مي كنيم. ويليام جيمز در بررسي هاي موردي خود از تجربـه 

ادامه نوشته

مقدمات و شرايط روان شناختي تجربه ديني

افزون بر پايه هاي زيستي و شرايط جسماني كه در تجربه ديني مؤثر است و زمينه هاي آن را تسهيل مي كند، مقدمات و احوال روانشناختي نيز ميتواند زمينه ساز تجربه ديني باشـد. تصوير پردازي مذهبي در بسياري از سنت هاي ديني سهيم است و در موضوع روان شناسي تجربه ديني اهميت فراواني دارد. بررسي آزمايشي 

ادامه نوشته

روان شناسی تجربه دینی

تجربه ديني يكي از موضوعات اساسـي روانشناسـي ديـن و فلسفه دين اسـت. واژه تجربـه دينـي و مباحـث آن در غـرب عمـدتاً در پـي چالش هاي معرفت شناختي فيلسوفاني چون دكارت تا هيوم و كانـت كـه بـراهين كلامـي مدرسين را مورد ترديد قرار دادند، به وجود آمد و با كارهاي شلاير ماخر گسترش

ادامه نوشته

منشأ دین از نظر قرآن

بحثی که مطرح است این است که نظر قرآن کریم درباره مبنا و منشأ دین چیست؟ یک وقت ما دین را به عنوان آنچه از ناحیه پیغمبران بر مردم عرضه می شود نگاه می کنیم، این معلوم است که منشأش وحی است. ولی آیا همین وحی که معارفی را به عنوان معارف دین عرضه می دارد و اخلاق و تربیتی را عرضه می دارد و قانون و 

ادامه نوشته

نظریه مارکسیسم در مورد پیدایش دین و نقد آن

در نظریه مارکسیست ها الزاما باید قبول کنیم که در دوره اشتراک اولیه، دین حتما وجود نداشته، دین بعد از مالکیت و بعد از آنکه جامعه به دو گروه استثمارگر و استثمار شده، غنی و فقیر تقسیم شد، پیدا شده است. بنابراین دین را طبقه حاکمه وضع کرده اند. طبق نظریه اینها ما باید قبول کنیم که واضعین اولیه دین، خودشان 

ادامه نوشته

نظریه ماکس مولر در مورد تاریخچه پرستش

بسیاری از فرنگی ها، اغلب این هایی که تاریخ ادیان می نویسند اینطور می نویسند که پرستش در بشر ابتدا از پرستش همین بت یا پدر خانواده (رئیس خانواده) شروع شد و از کوچک ها شروع شد، از خدای خانواده رسید به خدای قبیله، از خدای قبیله رسید به خدای مملکت. مثلا، بعد خدای منطقه، بعد خدای زمین، خدای آسمان،

ادامه نوشته

دو نظر در باب پیدایش عقیده توحید و بت پرستی

در باب پیدایش عقیده توحید و عقاید بت پرستی دو نظر متضاد است: یک نظر این است که فکر اولی که برای بشر پیدا شده است طبیعت پرستی بوده و این طبیعت پرستی سیر تکاملی پیدا کرده و کم کم ارواح پرستی آمده و بعد ارواح پرستی به تدریج تبدیل به واحد پرستی شده

ادامه نوشته

سیر تکامل و پیدایش دین از نظر مردم شناسان

مردم‌ شناسی با انسان‌ شناسی تفاوت دارد. مقصود از انسان‌ شناسی، مطالعه جنبه‌ های مشترک و عمومی انسان‌ ها قطع نظر از محیط و فرهنگ آن‌هاست؛ ولی مقصود از مردم‌ شناسی، مطالعه درباره جمعیت‌ های کوچک یا قبایلی است که اولا، تعداد آن‌ها محدود باشد و ثانیا، توسعه یافته نباشند، بلکه به همان صورت بدوی 

ادامه نوشته

سیر تکامل و پیدایش دین از نظر جامعه شناسان و علمای تاریخ ادیان

جامعه شناسان مانند امیل دورکهیم، اگوست کنت، و برخی از علمای تاریخ ادیان مانند تیلور و جیمز فرازر دین را فطری بشر نمی دانند و آنها برای دین و ادیان مراحل تکاملی دیگری را بیان می کنند. آنها بیشتر روی ادیان ابتدایی تحقیق نموده اند و گفته اند که به طور کلی دوران زندگی انسان را از نظر تکامل از آغاز تا کنون می توان 

ادامه نوشته

قلمرو جامعه ‏شناسى دین

وظیفه اساسى جامعه شناسى دین، مطالعه چگونگى تحقق اجتماعى دین و نهادهاى دینى و آنگاه بررسى نحوه ارتباط متقابل بین پدیده هاى دینى و دیگر پدیده ها و نهادهاى اجتماعى است. به تعبیر دیگر «جامعه شناسى دین عبارت است از تحلیل جامعه شناسى نهادهاى دینى و مطالعه روانشناسى اجتماعى پدیده هاى

ادامه نوشته

موضوع جامعه‏ شناسى دینى

جامعه شناسی دین ادعای بررسی علمی دین را دارد. این نگاه علمی در روش و مبنای کار با بررسی عالمانه دین تفاوت دارد، ولی نگاه علمی با روش پوزیتیویستی تفاوت بسیار دارد. ما در بررسی جامعه شناسی دین به ورطه کاهش و تقلیل گرایی امر دینی به امر جامعه شناسی نمی افتیم بلکه دین را به صورت یک پدیده 

ادامه نوشته

بررسی دیدگاه غرب در مورد علل گرایش انسان به دین

به نظر برخی از جامعه‌ شناسان، مهم‌ترین عامل گرایش انسان به دین، نیازهای اجتماعی اوست. از میان کسانی که چنین نظریه‌ای را ارایه یا تأیید کرده‌اند می‌توان به امیل دورکیم، جامعه‌ شناسفرانسوی و وونت روان‌ شناس آلمانی اشاره کرد. مهمترین و مشهورترین کسی که این نظریه را تبیین کرده است، دورکیم است. آنها

ادامه نوشته

نقش دین در زندگى فردى و اجتماعى‏ بشر

دین، سعادت همه جانبه انسان را وجهه همت خویش قرار داده و براى رساندن بشر به سعادت و رستگارى و بارور شدن‏ همه استعدادها و ظرفیت‏هاى وجودى او، احکام و قوانین لازم را تشریع و فرا راه بشر نهاده است. گرچه پرداختن به مسائل معنوى و امور اخروى، جزو مهم‏ترین و اصلى‏ترین هدف دین ‏است، اما رسیدن به این 

ادامه نوشته

رابطه دین و روانشناسی از نظر احادیث

در جلد اول کتاب زمینه روانشناسی، نوشته اتکینسون، درباره روانشناسی آمده که روانشناسی، تقریبا با همه جنبه های زندگی ما ارتباط دارد. به همان اندازه که جامعه پیچیده تر شده، روانشناسی هم به صورت روزافزون، نقش مهمتری در حل مسائل آدمی بازی کرده است. و در کتاب مقدمه ای بر روانشناسی، نوشته مورگان

ادامه نوشته

مهمترین تبیین هاى روانشناختى از دین

عمده ترین تأثیر علم بر دین در قرون هفدهم و هجدهم، از ناحیه تصویر جدیدى از کیهان که محصول تحول در نجوم و فیزیک بود، حاصل شد. این تأثیر در قرن نوزدهم از ناحیه نظرات جدید در باب تاریخ حیات بر روى این کره خاکى بود که از سوى زمین شناسى و زیست شناسى تکاملى، مطرح شده بود. در قرن بیستم، بزرگترین تأثیر

ادامه نوشته

رابطه دین و روانشناسی از نظر دانشمندان غربی

روان شناسان موضع گیری های متفاوتی نسبت به بررسی دین در حوزه علم روان شناسی داشته اند. آنچه که در این جا بیشتر مورد توجه می باشد ذکر نظریاتی است که مذهب را به عنوان یک موضوع مستقل و حائز اهمیت مورد توجه قرار داده و درباره آن نظریه پردازی کرده اند و نه کسانی که درباره انسان نظریه پردازی کرده 

ادامه نوشته

علل گرایش به دین از دیدگاه روانشناسی

تبیین علل گرایش به دین از دیدگاه روان شناسی به طور عام و از دیدگاه «فروید» به طور خاص، بر تحلیل روان انسان استوار است. این نوع نگرش اختصاص به دین ندارد، بلکه به طور کلی همه گرایش ها و کوشش های آدمی بر اساس محتوای روان انسان که بخش گسترده ای از آن به گمان فروید، پوشیده و پنهان است، آشکار 

ادامه نوشته

جایگاه دین در غرب جدید

دین در غرب بسیار نیاز به تفکر عمیق دارد. از آن جا که دین در غرب از ناحیه فرهنگ سکولار و ماتریالیستى معرض تهدید است، این فرهنگ هرچه بیشتر به سمت لذات فورى و احساس آرامش هاى فورى و خشنودى هایى که به راحتى ارضا مى شوند سوق داده مى شود. روشن است که این شناخت عمیق نیست. این مطلب 

ادامه نوشته

کارکرد دین از منظر اسلامی

كاركرد، ترجمه فارسى واژه « Function » ،« فنكسيون » است كه در لاتین دارای معانی مختلف مانند: کار، وظیفه، نقش و معلول است.

مقصود از کارکرد در این جا تمامى خدمات، آثار، نقش دين اعم از فردى و اجتماعى است، به اصطلاح هر نوع اثر، فايده و خصوصيتى كه از دين و پيامبران بر فرد انسان يا اجتماع مترتب مى ‏شود (سروش، ص 228

ادامه نوشته

تنوع ادیان و گوهر دین از دیدگاه ویلیام جیمز

جیمز در عین حال که تنوع ادیان و کثرت گرایی را به رسمیت می شناسد، گوهر یگانه اي را براي دین در نظر می گیرد و در زیر تنوع گسترده اي که در اندیشه دینی وجود دارد، نـوعی یگانگی در احساسات و رفتار هست که این عناصر بهتر می توانند گوهر دینداري را شناسایی کنند. عقاید، نمادها و سایر آموزه ها صرفاً جنبه ثانوي

ادامه نوشته

تجربه دینی از دیدگاه ویلیام جیمز

جیمز جوهره دیـن را در حـریم تجربـه دینـی درونـی مـی جـست و مهمترین بخش دین را در ارتباط شخصی با خدا مـیدانـست. او در ایـن موضـوع نیـز نگـاه پراگماتیستی خود را حفظ کرده است و به جاي بررسی دلایل وجود تجربه دینـی بـه آثـار آن در زندگی مردم توجه دارد.

همان طور که در مقام دفاع از دین نیـز معتقـد بـود بایـد از طریق تجربه و آثار و ثمرات عملی از دین دفاع کرد نه از 

ادامه نوشته