مبانی نظری تصور جنسیت خدا

جنسیت خدا را می‌توان به‌عنوان یک صفت حقیقی یا یک وجه تمثیلی برای یک خدا در نظر گرفت. زن یا مرد بودن از صفت‌ها و ویژگی‌های آدمی و حیوانات است. خدا نه زن است و نه مرد. ما چون چشممان به دیدن موجودات دنیا عادت کرده است، گاه خیال می‌کنیم که خدا هم مثل موجودات دنیایی دست و پا یا چشم و گوش دارد و یا زن یا مرد است. هیچ یک از این فکر و پندارها درست نیست. خدا برتر از این حرف‌هاست و ویژگی آفریده‌هایش را نباید به او نسبت داد.

ادامه نوشته

فلسفه و تصور از خدا

موضوع کانونی در فلسفه دین، خداست و فلسفه دین بیش از هرچیز بر موضوع خدا تمرکز دارد. فلاسفه در طول قرن‌ها به دنبال دلیلی برای باور به وجود خدا گشته اند. آنها این را هم مد نظر داشته اند که چه چیزی می‌توان درباره خدا فهمید؛ بنابر این، یکی از محورهای اصلی مرتبط با خداشناسی، بحث از «مفهوم خدا» (Concept of God) می‌باشد که با بحث صفات خداوند (Attributes of God) هم گره خورده است. در بحث از مفهوم خدا، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که به دنبال اثبات یا شناخت چه خدایی هستیم. حتی قائلین به وجود خدا هم در شرحی که از او می‌دهند اتفاق نظر ندارند و گاهی در میان پیروان یک دین هم چنین اختلافاتی به چشم می‌خورد. تلقّی‌های

ادامه نوشته

مفهوم خدا در نظر فیلسوف های غربی

در هر حال "هر چند صانع افلاطون، محرک لایتحرک ارسطو، أحد افلوطین، خدای مهربان کلیسا (پدر آسمانی)، جوهر نامتناهی و خلاق دکارت، طبیعت طبیعت آفرین اسپینوزا، معطی قوانین اخلاقی کانت، روح یا ایده مطلق هگل به آن حقیقت واحدی اشاره دارند که ما از آن به خدا تعبیر می‌کنیم، اما به هیچ وجه دارای معنا و مفهوم واحدی نیستند. نکته قابل توجه این که منکران و شکاکان وجود خدا هم از او فهم ثابت و یکسان ندارند".

ادامه نوشته

تصور کودک از فرشته

فرشته در ادیان الهی ، مخلوقی آسمانی و رابطی میان خدا و انسان بوده و در آثار هنری اغلب به شکل انسانی بالدار ظاهر شده است . فرشتگان به عنوان موجوداتی لطیف و نامرئی با قدرتی فراتر از زمان و مکان، رابط میان انسان و خداوند به عنوان موجوداتی مقدس همیشه سوژه ذهن خلاق هنرمندان بودهاند.که اغلب به صورت موجوداتی بالدار که نشان از بُعد معنوی و آسمانی فرشتگان است ظاهر شده اند. در طول تاریخ ، هنرمندان هر دوره ، فرشتگان را بر اساس اعتقادات و باورهایشان تصویر کرده اند، فرشته ها در هنر قدسی شرق یا غرب (بیزانس و قرون وسطی) موجودی

ادامه نوشته

تجلی خدا در اسلام

خداوند در بیان فلاسفه اسلامی تعریف پذیر نیست چون به حد و رسم شناخته نمی‌شود و ماهیت ندارد یعنی خدا را نمی‌توان دید و نمی‌توان آن را وصف کرد. در دین اسلام خدا یگانه است و معبودی جز او وجود ندارد او مالک تمام آسمان‌ها و زمین است اوست که انسان را آفریده و به او عقل داده است و اوست آفرینندهٔ تمام هستی و خلق او فرزندی ندارد و فرزند کسی نیست (یا به عبارتی بر اساس متن عربی موجودی از ذات او تولید و گرفته نشده و تولید شده کسی نیست) او بی‌نیاز است جز او خدایی وجود ندارد.

ادامه نوشته

نظریه رشد مفهوم خدای هارمس

هارمس ( Harms ) در سال 1944 با انجام پژوهشی بر روی 4800 کودک آمریکایی که در سن 8 تا 18 سال بودند، دریافت که رشد مفهوم خداوند در کودکان را میتوان در سه مرحله طبقه بندی کرد. مرحلۀ اوّل مرحله اسطوره ای ( 3 تا 6 سال ) نام دارد که در آن کودکان تفاوت کمی بین خداوند و اسطوره هارا در نظر می گیرند. مرحلۀدوّم، مرحلۀ واقع گرایانه ( 6 تا 11 سال ) نام دارد؛ در این مرحله قابلیت های شناختی کودک افزایش پیدا می کند. آنها خداوند را عینی تر در نظر می گیرند و از نمادهای مذهبی بیشتری استفاده می کنند.

ادامه نوشته

درک مفهوم عدل الهی در کودکان از منظر ناصر باهنر

يكي از پرسش‌هاي معلمان ديني همواره اين بوده است كه آيا بحث از عدل الهي را مي‌توان در دورة دبستان مطرح كرد يا خير؟ اگر پاسخ مثبت است، طرح مفاهيم پيچيدة آن چه صورتي خواهد داشت؟ پاسخ سؤال، در گرو چگونگي برداشت كودكان از مفهوم عدل الهي است و اينكه تا چه ميزان قابليت درك مباحث مربوط به آن را دارند. نتايج پژوهش‌هاي انجام‌شده دربارة نگرش كودكان به نحوة برخورد خداوند با انسان و اعمال او، نشان مي‌دهد كه كودكان تا حدود ده‌سالگي معتقدند كه خداوند مي‌تواند نسبت به بندگان خود عدالت را اجرا نكند؛ زيرا او هر چيزي را كه بخواهد انجام مي‌دهد. ازاين‌روي، وقتي داستان‌هاي پيامبران گذشته و عذاب‌هاي الهي نقل مي‌شود،

ادامه نوشته

درک مفهوم خدا در کودکان از منظر ناصر باهنر

برداشت كودكان از اين مفهوم با ويژگي‌هاي خودمحوري و تفكر عيني آنان مطابقت دارد. علاقة طبيعي آنها اين است كه به موجودات مجرد با همان عينك عيني هميشگي نگاه كنند. درك خردسالان از مفهوم خدا تا حدود 7سالگي بسيار خام، مادي و شبيه يك انسان است؛ او با صدايي شبيه ما سخن مي‌‌گويد؛ در بهشتي سكونت دارد كه در آسمان‌هاست و به‌صورت يك انسان به زمين آمده و به ادارة امور آن مي‌‌پردازد. تعداد قابل توجهي از آنان معتقدند كه خدا را مي‌توان ديد و اكثر كودكاني كه اين اعتقاد را ندارند، دلايل خود را دوري از خدا بيان داشته‌اند. ازاين‌روي، برخي ادعا مي‌كنند اگر دوربيني داشته باشند، مي‌توانند او را ببينند. درمجموع، گفته‌هاي آنان در اين سنين، از قابل رؤيت بودن خداوند حكايت دارد.

ادامه نوشته

ارزیابی روانشناسی رشد دینداری

روان‌شناسي دين به بررسي امور و فعاليت‌هاي ديني و مذهبي با اصول و معيارهاي روان‌شناسي مي‌پردازد و ديدگاه روان‌شناسان در زمينة دين‌داري و عوامل و زمينه‌هاي روان‌شناختي دين‌مداري، همچنين سنجش و ارزيابي دين‌باوري و آثار آن در زندگي فردي و اجتماعي را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهد. دين‌باوري و دين‌داري در روان‌شناسي دين، ـ همانند بسياري از موضوعات مربوط به روان و رفتار انسان ـ با رويكرد و محك روان‌شناسانه ارزيابي و ارزشيابي مي‌شود. با اين وصف، بايد اذعان كرد تاكنون مطالعات و تحقيقات منظم و درخور توجهي در حوزة روان‌شناسي دين و معنويت و ايمان و دين‌داري، ـ چه در جهان غرب و چه در جهان اسلام ـ صورت نپذيرفته است.

ادامه نوشته

پرسش کودکان درباره خدا

كنجكاوي كودك دربارة شناخت محيط اطراف، با آغاز نيم دورة عملياتي و از حدود چهار سالگي، و با كسب ظرفيت هاي شناختي مقدماتي و گسترش كنش نمادي به شكل زبان، آغاز مي گردد (منصور، 1378، ص 190). به دنبال اين كنجكاوي ها، پرسش هاي كودك دربارة خدا مطرح مي شود. ذهن كنجكاو كودك به دنبال شناخت بهتر مفهوم خداست و پرسش هاي او حاكي از اهميتي است كه به اين موضوع داده است. «چه»، «كجا»، «چگونه» و «چرا» نخستين لغاتي هستند كه كودكان فرا مي گيرند (ايرس، بي تا، ص 11). لارنس (1965) مبدأ، ماهيت، حضور مطلق، نامرئي بودن، علم مطلق، مكان، وجود خداوند در زمان، و قدرت مطلق خداوند را از جمله مهم ترين پرسش هاي كودكان مي داند (دادستان، 1386، ص 237).

ادامه نوشته

ارزیابی انتقادی رویکردشناختی رشد دینی

یافته‌ها و نتایج این رویکرد بر این مطلب دلالت می‌کند که اولاً رشد دینی دارای مراحلی است؛ ثانیاً فهم کودکان از دین، از یک مرحلة مبهم به مرحلة عینی و انتزاعی گسترش می‌یابد و با هر مرحله، فهم دین پیچیده‌تر می‌شود. بر اساس این رویکرد دورة نوجوانی دوره‌ای است که کودک به فهم معنادار از دین دست می‌یابد؛ ثالثاً رشد دینی با مراحل عمومی رشدشناختی تطابق دارد. تصور انسان‌انگارانه از خدا در دورة کودکی و اختصاص تفکر سحری به دورة کودکی مورد تردید است و یافته‌های پژوهشی در این باره ، از آموزه‌های مسیحی تأثیر گرفته است. مهم‌تر اینکه مفاهیم پیاژه‌ای، تبیین ناقصی از مراحل دین‌داری ارائه می‌کنند و بر اساس آنها نمی‌توان تجویزی برای آموزش دین صادر کرد.

ادامه نوشته

تصور كودك از مفهوم قداست خداوند

كودك پيش دبستاني بر اين باور است كه خداوند داراي ويژگي هاي فيزيكي با قدرتي سحرآميز است كه در برابر اعمال بد و ناپسند خشمگين مي شود و تنبيه مي كند. با اين حال بيشتر كودكان خدا را دوست خود مي دانند. در سال هاي نخست دبستان تا حدود دوازده سالگي، ترس پيشين كاهش مي يابد و به گونه اي ديگر بدل مي شود كه مربوط به قدرت فوق العاده خداوند است و مي تواند در دنياي ما به صورت معجزات يا واقعه ديگري ظهور يابد. او در گذشته براي بازديد مخلوقات به زمين مي آمد، ولي اكنون در بهشت زندگي مي كند و آن مسايل اتفاق نمي افتد.

ادامه نوشته

رشد برداشت كودك از مفهوم خداوند

7 تا 8 ساله ها : برداشت اين گروه سنّي از مفهوم خداوند بسيار خام و مادي است. اين گروه مي پندارند خداوند شبيه انسان است و شبيه ما سخن مي گويد و در بهشتي سكونت دارد كه در آسمان هاست و به صورت انسان به زمين مي آيد و به رتق و فتق امور مي پردازد. 7 تا 9 ساله ها : به نظر اين گروه سنّي، خداوند انساني فوق العاده است تا موجودي فوق طبيعي. خدا قدرت مند است، ولي رفتارش پيش بيني ناپذير است. او برخوردار از قدرتي سحرآميز است، ولي با صدايي همانند ما سخن مي گويد. 9 تا 12 ساله ها : مي توانند با عبور از تصور فوق انساني به فوق طبيعي به اين نتايج برسند: خدا همه جا هست و در عين حال در مكان مشخصي نيز حضور دارد.

ادامه نوشته

ايمان در دوره كودكي

ادامه نوشته

طرح واره های خدا

تصورات خدا را می توان تحت سه طرح واره کلی و برجسته قرائت کرد : 1- خدای متشخص انسان وار 2- خدای متشخص غیر انسان وار 3- خدای نامتشخص . این مدل ها یا طرح واره ها از تاثیر روش شناختی مهمی در ادراک مفاهیم ، معرفت و باور دینی برخوردارند ، آنها از آموزه ها ، داستان ها و شعائر دینی تغذیه می شوند و باور دینی را تقویت می کنند ، مجدداً باور دینی متاثر از مدل ها ، بر خود تجربه دینی و تفسیر داستان ها و شعائر دینی نقش دارند . فرد دیندار مفاهیم موجود در باور دینی ( مثل مفهوم خدا ) را به کمک مدل هایی در می یابد که تا حد زیادی نیز متاثر از روایات و داستان های دینی هستند و سپس با ادراک و باوری که دارند ، به تفسیر تجربه دینی و نیز داستان های دینی می پردازند .

ادامه نوشته

تصور از خدا

اعتقاد به ماوراء الطبيعه، باور به غيب و قدرت‌هاي پنهاني مؤثر و ناظر بر زندگي و عملكردهاي فردي و اجتماعي انسان، از باورهاي اصيل، فطري و جاوداني وجود انسان است. از آن زمان كه بشريت صاحب تاريخ و تمدن شد، اين‌گونه باورها با او بوده و بيان معقول و علمي دين باوري، به صورت اعتقادات ديني، مهم‌ترين پايه و ساختار تمدن بشري را تشكيل مي‌دهد. در زواياي تمامي آيين‌هاي مذهبي، ارتباط با غيب، خالق و پروردگار عالم و آدم، در تمام طول حيات بشر جايگاه، اهميت و نقش بسيار حساسي داشته است. در طول تاريخ، توجه انسان‌ها، به ويژه متفكران و صاحب نظران جامعه در مورد اهميت و نقش آفريني باورهاي اعتقادي و مذهبي افراد در پويايي و بهبود زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي آن، با نوساناتي مواجه بوده است.

ادامه نوشته