رابطه جنسیت و جهت گیری مذهبی
اکثر تحقیقات خارجی حاکی از آن است که زنان دیندارتر از مردان هستند ( غرایی و همکاران ، 1387) . شدت نگرش مذهبی در زنان بیشتر از مردان است . برای مثال فرارو و کلی- مور در 2000 دریافت که دو جنس از نظر درخواست مشاوره مذهبی تفاوت معنادار دارند . قویتر بودن نگرش های مذهبی در زنان ، در چند پژوهش داخلی نیز به دست آمده است ( محمدی و مهرابی زاده هنرمند ، 1385 ) . با این وجود همچنین اکثر تحقیقات داخلی برخلاف تحقیقات خارجی حاکی از آن است که بین دو جنس تفاوت معناداری وجود ندارد ( غرایی و همکاران ، 1387) .
نتایج پژوهش قمری ( 1390 ) نشان داد که رابطة مثبت و معناداری بین دینداری و حمایت اجتماعی وجود دارد و میزان دینداری دانشجویان دختر در مقایسه با دانشجویان پسر بیشتر است . باید خاطر نشان کرد که ، ایده آل فکر کردن دخترها نسبت به واقعیت گرایی پسرها از دلائل بیشتر بودن دینداری دختران ارزیابی می گردد .
کاویانی ( 1387 ) در تحقیق خود عنوان می کند که دانشجویان دختر مذهبی تر از دانشجویان پسر هستند و دلائل آن را بدین گونه بیان می کند : الف) دختران زودتر به رشد می رسند و مذهبی بودن برایشان معنی پیدا می کند . ب) دختران بیشتر در خانه و خانواده هستند و بیشتر اثر می پذیرند . همچنین می تواند اطاعت و فرمانبرداری بیشتر و پیشنهاد پذیری آنها ممکن است دلیلی بر تفاوت مردان و زنان در مذهب باشد ( غرایی و همکاران ، 1387 ) .
داشتن مذهب بیرونی بیشتر در زنان شاید به دلیل عوامل فرهنگی آنان و داشتن ریسک بالاتری از اختلالات روانی ، افسردگی ، اضطراب و همچنین رفتارهای خودکشی ، بیشتر به استفادة ابزاری از دین تمایل داشته باشند ( لهسایی زاده و همکاران ، 1385 ).
نتایج پژوهش جهت گیری مذهبی آذربایجانی نشان می دهد که جهت گیری زنان فقط در خرده آزمون اخلاق از مردان بالاتر است . و نتایج مطالعة تبرائی نشان می دهد که جهت گیری مذهبی زنان فقط در خرده آزمون عقاید – مناسک از مردان ( به نقل از احمدی و همکاران ، 1387 ) . همچین طبق نتایج پژوهش جهانگیرزاده و قربانی ( 1388 ) در مقیاس های جهت گیری مذهبی ، نمرة میانگین زنان در جهت گیری مذهبی درونی و جهت گیری مذهبی فرهنگی بیشتر از مردان است . و در مقیاس جهت گیری مذهبی آخرتی ، میانگین مردان بالاتر است .
تمدنی ( 1385 ) جهت گیری دینی در دختران با سازش یافتگی اجتماعی رابطه معناداری دارد ، ولی در پسران و در کل رابطة معناداری وجود ندارد .
بعضی از محققان خاطر نشان کرده اند که ممکن است تفاوت دو جنس در نگرش های مذهبی ، به مذهب خاصِ مورد مطالعه مربوط باشد . به طور مثال لونتال ، مک لئود و سینیرلا در 2002 در پژوهشی که بر پیروان چهار دین مسیحیت ، هندویسم ، یهود و اسلام انجام دادند ، تفاوت زنان و مردان در نگرش مذهبی را فقط در پیروان دین مسیح یافتند . محققانیکه از نظر نگرش مذهبی تفاوت معناداری بین دو جنس به دست نیاورده اند اعتقاد دارند که این تفاوت ، مختص فرهنگ های غربی است و در فرهنگ ما به دلایلی از جمله نفوذ بسیار زیاد و گسترده مذهب در همة اعصار و دوران ها ، این تفاوت مشاهده نمی شود . بر عکس این محققان ، گروهی نیز این مسئله را امری جهانی تلقی کرده اند که در تفاوت های زیستی زنان و مردان ریشه دارد . بتی- هالاهمی و آرگیل ، وقت بیشتری را که زنان برای انجام فعالیت های مذهبی در اختیار دارند ، از جمله علل این امر بر می شمرند . فرانسیس نیز تفاوت در ویژگی های شخصیتی زنان و مردان و اجتماعی شدن نقش جنسی را علت این تفاوت می داند ( محمدی و مهرابی زاده هنرمند ، 1385 ) .
براساس مطالعة کاظمیان مقدم و مهرابی زاده هنرمند ( 1388 ) میانگین نمرات و انحراف معیار نگرش مذهبی دانشجویان دختر به طور معناداری بیشتر از دانشجویان پسر است . بنابر این ، نگرش مذهبی در دانشجویان دختر قوی تر است . پژوهش های فاخری و سریه آذری در 1380 نشان دادند که در میزان دینداری بین دو جنس تفاوت معناداری وجود دارد و دختران بیش از پسران مذهبی تر هستند .
بلالی در 1377 با استفاده از روش مطالعة پیمایشی و با بهره گیری از 45 گویه به سنجش میزان گرایش دینی 325 نفر از دانشجویان پرداخته است . یافته های تحقیق نشان داد که بین اعتقاد دینی با آمادگی رفتار دینی و جنسیت تفاوت معنی داری وجود دارد . بدین ترتیب که بُعد اعتقاد دینی دانشجویان دختر نسبت به پسر بیشتر است ولی در بُعد آمادگی رفتاری نمرة مردان بیش از زنان است و در بُعد شناختی تفاوتی بین دو جنس وجود ندارد ( آهنکوب نژاد ، 1388 ) .
آهنکوب نژاد ( 1388 ) در پژوهشی نشان داد که جوانان اهوازی به ترتیب در بُعد اعتقادی ، عاطفی ، پیامدی و مناسکی نمرات بیشتری در ابعاد دینداری بدست آوردند . در ابعاد اعتقادی ، عاطفی ، پیامدی ، مناسکی و همچنین نمرة کل دینداری ، مقایسة میانگین ها ، تفاوت های کاملاً معنی داری را میان دو جنس نشان داد و در همة این موارد میانگین نمرة دخترها بالاتر از پسرها بوده است .
بررسی رفتارهای فرهنگی ایرانیان ، که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در 1382 اجرا شد ، نشان داد که از 10 فعالیت مذهبی بررسی شده در همة موارد نسبت انجام این فعالیت ها برای زنان بیش از مردان است ( آهنکوب نژاد ، 1388 ) .
غرایی ، احمدوند ، اکبری دهقی و زنوزیان ( 1387 ) در پژوهشی بیان کردند که در جهت گیری مذهبی بین دو جنس تفاوت معناداری مشاهده نگردید . همچنین بهرامی احسان و پورنقاش تهرانی ( 1388 ) در پژوهشی نشان دادند که جهت گیری مذهبی در زنان و مردان یکسان است .
نتایج مربوط به پژوهش احمدی ، گلزاری ، شاملی و رسولزاده طباطبایی ( 1387 ) نشان می دهد که تفاوت معناداری بین میانگین نمرات سطح دینداری زنان و مردان حاجی در پس آزمون جهت گیری مذهبی نسبت به پیش آزمون مشاهده نمی شود .