روان­شناسی دین به بررسی و مطالعه ­ی دین از نظرگاه روان­شناختی می ­پردازد. در این علم، رفتار دینی بر اساس ساز و کارهای عمومیِ رفتار مورد بررسی و مطالعه قرار می ­گیرد. با این وجود، دین یکی از عمیق­ ترین جنبه ­های شخصی زندگی انسان است که برخی از مهمترین مسائل اسرار آمیز و وصف ­ناپذیرترین تجربه­ های بشر را در بر می­ گیرد، پس می ­توان پیش­بینی نمود که سنجش و بررسی رفتار دینی، کاری بس دشوار به نظر می­ رسد.

تولس (Toeless) در تعریف روانشناسی دین می­ گوید: مطالعه­ ی روان­شناختی دین، تلاش برای درک رفتار دینی از طریق به­ کار بستن اصول روانشناختی است که از بررسی رفتار به معنای کلی کلمه حاصل می­ شود. به عبارت دیگر روانشناسی دینی شاخه ­ای از روانشناسی است که رسالت آن بررسی نقش مذهب در هستی و بهداشت روان انسان است.

دین پژوهی

امروزه دین ­پژوهی (the study of theology) عنوانِ یک علم و رشته نیست، بلکه عنوان عامی است که بر مجموعه ­ای از رشته ­های علوم که به وجه جامعی درباره ­ی پدیده دین تحقیق می­ کند، اطلاق می شود.

در این مجموعه دو نوع رویکرد به دین قابل طرح است: رویکرد واقع­ گرایانه و رویکرد کارکردگرایانه. رویکرد اول، مورد توجه متکلمان و فیلسوفان بوده و در شاخه های الهیات و فلسفه­ دین قابل طرح و پیگیری است اما رویکرد دوم، مورد توجه جامعه شناسان و روانشناسان است.

سلامت روانی و سلامت عمومی.

سلامت روانی (mental health) از حوزه­های مهم و محوری سلامتی است که در سال­های اخیر، صاحب ­نظران عرصه­ های پزشکی و بهداشت به آن پرداخته ­اند تا جایی که سازمان بهداشت جهانی ([World Organization Health [WHO) در تعریفی آن را یکی از سه رکن اصلی سلامتی ذکر کرده است.

سلامت عمومی مقول ه­ای پیچیده است که از عوامل گوناگونی تأثیر می ­پذیرد. وراثت، تربیت، ضربه های روانی، تغذیه، بیماری، فرهنگ و اعتقادات مذهبی در زمره­ی این عوامل هستند .

سلامت عمومی را سازش فرد با جهان پیرامون قابلیت ارتباط موزون با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی (گزارش سازمان بهداشت جهانی، 2001) احساس درونیِ خوب بودن و اطمینان از خودکارآمدی، خود اتکایی، ظرفیت رقابت، وابستگی بین نسلی و خودشکوفایی توانایی­ های بالقوه فکری و هیجانی تعریف کرده ­اند.

تاریخچه مطالعات دینی

مطالعه دین از دیدگاه روان­شناختی از حدود 100 سال پیش آغاز شده است . ویلیام جیمز (James W.) از پیشگامان طرح این واقعیت در روان­شناسی، معتقد است: «ایمان، بدون شک مؤثرترین درمان اضطراب است؛ ایمان نیرویی است که باید برای کمک به انسان در زندگی وجود داشته باشد» .

 از دیدگاه اسلام نیز، راه درمان اساسی اختلالات روانی، از جمله اضطراب و نگرانی، یاد خداوند است:«ألا بِذکرِ اللهِ تَطمئنُّ القلوب» (رعد، 28) و اعتقاد بر این است که انسان به وسیله ­ی ایجاد ارتباط معنوی با مبدأ وجود به آرامش خاطر دست می­ یابد.