روانشناسی هاشملو

روان شناسان تعلیم و تربیت  (فروبل، مونته سوری، پیاژه) معتقدند کودکان از طریق تجربه مستقیم با جهان اطراف خود و همراه با کاربرد حواس مختلف و از طریق فعّالیت و آزمایش به یادگیری فعالانه می پردازند.

همچنین روسو و بلوم معتقدند الگوهای یادگیری کودک، سال ها پیش از آغاز مدرسه رفتن او شکل می گیرد.  کودک از تفکر منطقی و مولد در مورد اشیا و پدیده های واقعی لذت می برد.  دوست دارد به تفکر، استدلال و سپس نتیجه گیری بپردازد و برای بیان هریک از آنها دلایل منطقی بیاورد، یعنی درست مانند یک دانشمند کوچک عمل می کند.

والدین و مربیان باید بدانند کودکان در سنین پیش از دبستان در جنبه های مختلف ( جسمی، شناختی، اجتماعی، اخلاقی، زبانی و … ) سریعاً در حال رشد هستند.  از این رو باید دو نکته مهم را درنظر داشته باشند:

١- با روان شناسی کودک و روان شناسی تربیتی آشنا باشند.

٢ -محیط اجتماعی، شرایط خانوادگی، اقتصادی و محل زندگی کودک را بشناسند.

مواد آموزش علوم در دورۀ پیش از دبستان

١- طبقه بندی اشیا

٢- شناخت خصوصیات اشیا

٣- شناخت مواد

٤- شناخت بوهای متفاوت

٥- شناخت رنگ ها، اندازه ها و شکل ها

٦- آشنا شدن با ماشین های ساده، حرکت و نور و صدا

٧- آشنایی با انسان و پرورش جسم و حواس آنها

٨- آشنایی با گیاهان، حیوانات و خصوصیات آنها

٩- آشنا شدن با شرایط اقلیمی

چگونگی تنظیم فضای آموزشی

روش آموزش در مورد کودکان سنین پیش از دبستان غیرمستقیم و فعال است. کلاس در این روش آموزشی به مراکز مختلف یادگیری تقسیم می شود. یکی از این مراکز، مرکز آموزش علوم است که شامل وسایلی مانند مجموعه ای از سنگ ها، آکواریوم، چرخ و ماشین های ساده، مواد مختلف مانند سنگ، شن، مایعات و … است. زمان آموزش در این شیوه آموزشی محدود نیست و بستگی به نوع فعّالیت دارد. معلم در این روش آموزشی و در این فضای آموزشی در جریان فعّالیت های کودکان، ناظر و راهنماست و هدف آموزشی را دنبال می کند.

فعّالیت ها و مهارت ها

برای تربیت دانشمندان کوچک لازم است چهار مهارت زیر را در کودکان ایجاد کرد:

١-  مشاهده :  وقتی کودک با دقت به چیزی نگاه کند آن را مورد مشاهده قرار داده است.  برای تقویت این مهارت در کودکان از تصاویر گوناگون استفاده می شود و از کودک می خواهند با دقت به تصاویر نگاه کند و راجع به جزئیات آنها صحبت کند.  بردن کودکان به پارک، موزه های حیات وحش و صحبت کردن راجع به آنچه آنجا دیده اند نیز این مهارت را تقویت می کند.

٢- برقراری ارتباط : این مهارت از طریق توصیف اشیا، کشیدن شکل، جمع آوری و طبقه بندی اشیا و صحبت کردن درباره آنها در کودکان ایجاد می شود. برقراری یک ارتباط ساده تلفنی، بازی جمله سازی، کامل کردن یک جمله، بیان یک جمله در گوش همه کودکان به نوبت و اعلام آن توسط نفر آخر با صدای بلند، روش های دیگری برای تقویت این مهارت است.

٣- مقایسه کردن :  مشاهده اشیا و پدیده های طبیعت و مقایسه آنها باعث شناسایی آنها و طبقه بندی آنها می شود.  مشاهده کردن، به کار بردن حواس و اندازه گیری اشیا این مهارت را در کودکان ایجاد می کنند.  در مقایسه کردن، اصطلاحاتی چون گرم، سرد، کوتاه، سبک، سنگین، کوچک و بزرگ به کار برده می شود.

٤- طبقه بندی :  گروه بندی اشیا براساس خصوصیات آشکار آنها طبقه بندی ست.  کودک ابتدا شکل های مشابه را در یک گروه قرار می دهد امّا به تدریج به سایر خصوصیات آنها توجه می کند.

آشنایی با زندگی حیوانات

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی با زندگی حیوانات

١- تصاویری بریده شده از حیوانات مختلف، طبقه بندی شده در سه دسته اهلی، حیوانات مزرعه و حیوانات دریایی، در مقابل کودک قرار داده می شود.

٢- راجع به انواع حیوانات، پوشش بدن حیوانات، چگونگی تولید مثل، نیازهای حیوانات، خوراک حیوانات، دفاع حیوانات، لانه سازی حیوانات، احساس خطر در حیوانات فعّالیت هایی طراحی و اجرا می شود.

٣ -انواع حیوانات و پوشش بدن آنها  (استفاده از تصاویر، نمایش حیوانات زنده یا یک ماهی بی جان، طبقه بندی حیوانات براساس پوشش آنها و اجرای بازی « من چه حیوانی هستم  » ).

٤- حیوانات برای زندگی به چه چیزهایی نیاز دارند؟ ( مقایسه حیوان زنده و اسباب بازی حیوان، نشان دادن تصاویری از حیوانات اهلی و وحشی، درست کردن کتابی از تصاویر حیوانات، لانه سازی برای پرندگان ).

آشنایی با گیاهان

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی با گیاهان

١- به کودکان روش کاشت نمونه ای از حبوبات آموزش داده شود.

٢- گیاهان به چه چیزهایی نیاز دارند؟ (کاشت گیاهان، حذف نور، آب و هوا برای یکی از گیاهان)

٣- گیاهان چگونه رشد می کنند؟  ( مقایسه دانه های گیاهان، برش دادن میوه ها جهت مشاهده دانه های متفاوت آنها، نمایش تصاویری از سبزیجات و میوه جات به کودکان )

شرایط اقلیمی ( آب و هوا )

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی کودک با شرایط اقلیمی

١- درجه حرارت هوا:  نشان دادن تصاویری از یک روز برفی و استفاده از دماسنج برای سنجش درجه هوا، درست کردن دماسنج با رنگ های مختلف برای نمایش هوای متفاوت، استفاده از آب گرم، ولرم، سرد در ظروف و اندازه گیری درجه حرارت آنها، نمایش درجه حرارت هوای داخل و خارج کلاس با دماسنج ساخته شده.

٢- تغییرات هوا:  اندازه گیری هوای داخل و خارج کلاس با دماسنج علامت گذاری شده با توجه به وزش باد با مشاهده حرکت اشیا، نمایش تصویری هواهای مختلف و درجه حرارت آنها، نقاشی کردن وضعیت خاص هوا و پرسش و پاسخ.

آشنایی با فصل ها

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی کودک با فصل ها

١- نشان دادن تصاویری از فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان و صحبت راجع به طبیعت، غذا، حیوانات و …؛

٢- ترسیم هر فصل روی یک مقوا و صحبت راجع به میوه ها و فعّالیت های فصل و تغییرات آنها؛

٣- تقسیم مقوا به چهار قسمت و اختصاص نام یک فصل به هر قسمت و گروه بندی کودکان براساس فصل و صحبت راجع به آنها؛

٤- درست کردن کاردستی فصول به صورت گروهی؛

٥- نمایش زنده شاخه های درختان در زمستان و بهار و مشاهده ویژگی های آنها.

آشنایی با نور

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی کودک با نور

١- استفاده از چراغ قوه در تاریکی کلاس برای روشنایی؛

٢- گذاشتن دو ظرف آب در سایه و آفتاب و مقایسه حرارت دو ظرف؛

٣- اجرای آزمایش نبود نور برای گیاهان و پژمرده شدن آنها؛

٤- تصاویری از اشیا و انسان هایی که انرژی مصرف می کنند؛

٥- تصاویری از وسایل انرژی زا در خانه و مدرسه؛

٦- تشکیل سایه دست با استفاده از چراغ قوه و پارچه سفید در کلاس؛

٧- کشیدن سایه در یک روز آفتابی از کودک.

آشنایی با صدا

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی با صدا

١- تجربه کردن ارتعاشات صدا با گذاشتن انگشت روی گلو هنگام حرف زدن یا روی بلندگوی رادیو؛

٢- لمس ته قوطی یا حرف زدن داخل آن؛

٣- ریختن برنج روی یک طبل و ضربه زدن به آن؛

٤- به هم زدن دو تکه سنگ و اجرای آن در زیر آب  (مقایسه یک صدا در دو موقعیت)؛

٥- ریختن آب در اندازه های مختلف در ٨ لیوان و ضربه زدن به هرکدام و حس کردن تفاوت صداهای آنها؛

٦- درست کردن یک تلفن با استفاده از دو لیوان پلاستیکی و حرف زدن وحس ارتعاشات صوتی آنها.

آشنایی با حرکت

فعّالیت های آموزشی برای آشنایی با حرکت و کشش

١ - کشیدن و هل دادن

برداشتن مداد از روی میز و پرسش راجع به چگونگی برداشتن آن توسط نیروی وارد شده توسط آنها، ریختن مقداری سنگریزه داخل ماشین و هل دادن آن و وارد کردن نیرو (جهت حرکت ماشین)؛

٢ – کشش

بالا انداختن توپ و رهاکردن آن، پریدن به طرف بالا و پایین آمدن به سرعت، گذاشتن پاک کن روی یک تخته چوب صاف و حرکت سریع آن به طرف زمین (کشش).