به نظر والتر ميشل ، روانشناس شناختي ، پنج متغير وجود دارد كه در پاسخ فرد نسبت به محرك تاثير مي گذارد ، شايستگي ها ، رمز گرداني ها، انتظارات ، ارزش ها و طرح ها (كاستلور كاستلو، 1992 / ترجمه پورافكاري 1373).

شايستگي ها

شخص از يادگيري هاي گذشته به تعدادي مهارت دست مي يابد . مهارت هاي فني و مهارت هاي اجتماعي ، سطح اين مهارت ها در تعيين چگونگي پاسخ فرد در موقعيت خاص دخيل است. همكاري را در نظر آوريد كه در يك موقعيت عمومي ، با عبارت « نه شما در اين مورد قطعا” اتباه مي كنيد». به اظهار نظر كسي پاسخ مي دهد . اگر كسي از خصيصه قاطعيت برخوردار باشد به نوعي پاسخ خواهد داد، و اگر نه به گونه اي ديگر (همان).

رمزگرداني

تمام موجودات بشري تجارب را بنحوي خاص ، شايد هم متخص خود درك و طبقه بندي مي كنند. طبقاتي كه مردم بوجود مي آورند موجب مي شود كه تجارب تازه خود را در يكي از آن طبقات بگنجانند . پاسخ فرد بازتاب طبقه اي است كه او موقعيت را در آن جاي داده است . مثلا” مقوله هاي سياسي منبع مهمي براي رمزگرداني هستند . پاسخ فرد نسبت به پيشنهاد بودجه رئيس جمهور جمهوري خواه، تحت تاثير شديد عضويت حزبي شخص جمهوري خواه يا دموكرات و نيز اهميت ارزش هاي سياسي در زمينه تفكر او خواهد بود (همان).

انتظارات

در اينجا ميشل به بندورا مي پيوندد. تجربه گذشته به ما مي آموزد كه از رفتارهايي خاص ، نتايج خاص را (با اميد يا ترس) انتظار داشته باشين . آن انتظارات در چگونگي پاسخ تاثير قابل توجهي دارد(همان).

ارزش ها

مردم خيلي زود در زندگي خود ميآموزند كه برخي ديدگاه ها و قضاياي اجتماعي ، مذهبي و هنري را ارج بنهند . كسي كه در هنر طرفدار مدرنيسم هست، نسبت به دعوت يك دوست براي ديدار از آثار راهبراند در مقايسه با دعوت به تماشاي موزه هنرهاي جديد پاسخ متفاوتي ابراز مي كند .از طرف ديگر ارزشي كه براي دوستي قائل است ممكن است موجب شود كه هريك از دو دعوت را بپذيرد (همان).

طرح ها

اكثر مردم براي روزي كه شروع مي كنند، نقشه اي كشيده اند ، برخي دقيق و رسمي و برخي سست و بي برنامه . طرحي كه براي اجراي آن مصمم شده اند. بر تصميم آنان براي ورود به موقعيت A يا موقعيت B تاثير مي گذارد . ترديدي نيست كه تصميم بستگي خواهد داشت به اينكه كدام موقعيت ممكن است طرح آنان را بهم بريزد . طرح در عين حال ممكن است در اين زمينه باشد كه شخص دو سه سال بعدي زندگي را چگونه بگذارند. مثلا” تحصيلات خود را در قانون تكميل كند. طرح هاي دراز مدت تعيين كننده پاسخ هاي ما هستند ، مگر اينكه يك وجه جانشين بسيار جذاب پيش آيد (همان) .