روانشناسی هاشملو

بازی برای کودکان در حال رشد، ارزش‌های متعددی دارد. اغلب اوقات، والدین بازی کودک را اتلاف وقت تلقی می‌کنند و از کودک می‌خواهند که به فعالیت های دیگر بپردازد. بدیهی است که اینگونه والدین کودکان خود را از موقعیت‌های یادگیری بسیاری که برای رشد همه‌جانبه شخصیت و سایر جنبه های موجود در کودک آنها ضروری است محروم می‌کند.

به گفته میلی چامپ، بازی به‌کودک کمک می‌کند به یک (انسان) تبدیل شود وبرای رسیدن به انسانیت و کسب ویژگی‌های شخصیتی مطلوب گام بردارد. درواقع، بازیها به کودک کمک فراوانی در رشد و تکاملش می‌کنند که از راه‌های دیگر نمی‌توان به این کمک‌ها دسترسی داشت. برخی از این ارزشها بازی در رشد کودک عبارتند از:

-  ارزش جسمانی بازی

-  ارزش اجتماعی بازی

-  ارزش اخلاقی بازی

-  ارزش آموزشی و تربیتی بازی

-   ارزش سازگاری بازی

-  ارزش درمانی بازی

ارزش جسمانی بازی :

فعالیت‌های که کودک بعنوان بازی انجام می‌دهد در پرورش نیروی بدنی و حواس او تاثیر زیادی دارد، کودک بالا و پایین می‌رود، لی‌لی می‌کند با اسباب بازی‌ها ور می‌رود، طناب بازی می‌کند و در تمام این فعالیت‌ها عضلات و اندام‌های مختلف به کار می‌روند و تقویت می‌شوند. از نظر حسی و حرکتی هم می‌توان گفت از طریق بازی حس‌های بنیادی، شنوایی و لامسه کودک پرورش می‌یابند، به اعتقاد روانشناسان، بازی به کودک فرصت می‌دهد که توانایی‌های جسمانی‌اش را در مقایسه با معیارهای خود و دیگران آزمایش کند. کودکان برای افزایش رشد هماهنگی حرکتی حداقل تمرین بدنی را لازم دارند و بسیاری از بازی‌های که مستلزم مهارت عضلانی هستند این تمرین بدنی را تدارک می‌بیند.

ارزش اجتماعی بازی :

کودک در خلال بازی به کشف محیط اطراف خود می‌پردازد واز طریق بازی نخستین گام‌ها را برای اجتماعی شدن بر‌می‌دارد. همکاری و تشریک مساعی با گروه را فرا می‌گیرد و بر کیفیت تاثیر گذاری بر دیگران و تاثیرپذیری آگاه می‌شود. از طریق بازی است که در می‌یابد که چگونه می‌تواند پذیرش افراد گروه را بدست آورد و به میزان توانایی‌های لازم برای موفقیت درگروه دست می‌یابد. همچنین بر چگونگی استفاده ازتوانایی‌های دیگران برای رفع نیازهای خود آگاه می‌گردد. بازی باعث رشد جنبه اجتماعی کودک می‌شود، زیرا او در بازی‌های گروهی، ناگزیر به رعایت نکات اجتماعی و قواعد بازی( گروهی ) است. در خلال بازی گروهی، مفاهیم اجتماعی مانند نوبت، صبر، حوصله نشان دادن، احترام به حق و حقوق دیگران، اعتماد به نفس پیدا کردن، پیروزی و شکست را فرا می‌گیرد.

هارلوک می‌گوید: کودک در بازی گروهی با همبازی خود یاد می‌گیرد که چگونه با افراد دیگر غیر از اعضای خانواده، روابط اجتماعی برقرار کند و چگونه مشکلاتی را که از این نوع رابطه ایجاد می‌گردد را حل کند، که پایه‌ای برای جوامع اجتماعی بزرگتر است. درواقع نقش‌های اجتماعی از طریق بازی‌های کودکان خاصه از 6 تا122 سالگی آموخته می‌شوند.

ارزش اخلاقی بازی :

بازی یکی از مهمترین عوامل در تربیت اخلاقی کودک است، بازی نیز یکی از راه‌هایی است که مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی را به کودکان منتقل می‌کند. یعنی رفتارهای خوب و بد را از هم مشخص می‌کند. گرچه کودک در خانه ومدرسه با ارزشهای اخلاقی آشنا می‌شود. اما درونی شدن و تثبیت معیارهای اخلاقی در خانه و مدرسه هرگز به اندازه بازی قوی نیست. کودک در می‌یابد که اگر بخواهد در بازی فرد قابل قبول به حساب آید باید به ارزش‌های اخلاقی چون درستکاری، با حقیقت بودن، مسلط به خود بودن با انصاف و عادل بودن توجه کند و می‌فهمد که همبازی‌هایش نسبت به خطاهای وی در بازیها بسیار کمتر از والدینش شکیبایند. بنابراین یاد می‌گیرد که اصول اخلاقی را هنگام بازی نسبت به محیط خانه ومدرسه بطور کامل‌تر رعایت کند و بعد از مدتی آن را حتی در سایر مکانها و زمان‌ها مورد توجه و رعایت قرار دهد.

ارزش آموزش و تربیتی بازی :

کودکان در خلال بازی‌ها، بویژه بازی‌های آموزشی به مفاهیم ذهنی جدید دسترسی پیدا می‌کنند و مهارت‌های بیشتر و بهتری را کسب  می‌کنند. آنان به  کمک بازی، با رنگ‌های مختلف، شکل‌های گوناگون و جهت‌های متفاوت آشنا می‌شوند و تجارب ارزنده ای بدست می‌آورند. در حین بازی، مطالب آموختنی و تربیتی، بدون فشار و با میل ورغبت کودک فراگرفته می شوند و به همین علت برخی مربیان معتقدند که هر گونه مطلب درسی را باید فقط همراه بازی به کودکان آموخت و اصولاً بهتر است ساعات رسمی دروس را به ساعات بازیهای خلاق و آموزنده تبدیل کرد. به هر حال بیان این مطلب طرفداران و مخالفان خود را دارد. ولی آنچه مسلم است بازی در آموزش و تربیت کودکان بسیار موثر است.

ارزش سازگاری بازی :

بازی سازگاری کودک را پیش بینی می‌کند. نوع بازی، تنوع فعالیت‌های بازی و مقدار زمانی که کودک در بازی صرف می‌کند، همگی وضع سازگاری شخصی و اجتماعی او را نشان می‌دهند، مثلا کودکی که عمدتاً به بازیهای انفرادی و انزوایی می‌پردازد، در حالیکه همسالانش با هم‌دیگر بازی می‌کنند، معمولا سازگاری ضعیف‌تری دارد.

ارزش درمانی بازی ( بازی درمانی) :

بازی از ارزش درمانی زیادی برخوردار است امروزه بازی‌درمانی جایگاه خاص خود را در تشخیص مسایل و مشکلات روانی کودکان و درمان آنها پیدا کرده است. متخصصان بازی‌درمانی، به کمک این فن و تدارک اسباب بازی‌های ضروری و تشکیل جلسات بازی برای کودک در محیط‌های مناسب رفتارهای آنان را زیر نظر می‌گیرند و ضمن دسترسی به ریشه‌های مشکلات آنان به درمان آنها از طریق بازی می پردازند.