روانشناسی هاشملو

گیدنز جامعه شناس نامدار انگلیسی در رابطه با عشق می نویسد : در نگاه نخست بدیهی می نماید ، عشق بیانگر دلبستگی فیزیکی و شخصی متقابلی است که دو نفر نسبت به یکدیگر احساس می کنند و معمولا همه ما فکر می کنیم که عاشق شدن از احساسات و عواطف عام انسانی ناشی می شود بنابر این کاملا طبیعی به نظر می رسد که زوجی که عاشق می شوند بخواهند زندگی مشترکی را آغاز کنند . اما در واقع عاشق شدن تجربه ای نیست که اکثر انسان ها داشته باشند .

اگوست کنت جامعه شناس فرانوس در کتاب نظام سیاست اثباتی خود ، عشق را بر عقل ، و احساس را بر ذهن برتری می دهد ، او معتقد است که " عشق جهانی " حلال همه مسایل زمانه است . قابل توجه است که مطرح کردن " قدرت شفا بخش عشق " از طرف کنت ، بعد از 15 سال عقل گرایی وی در جامعه شناسی بود .

ویژگی های عشق از دیدگاه جامعه شناسی

عشق در مفهوم عام یعنی کشش و جاذبه میان دو نفر ، اما در مفهوم خاص جامعه شناسی به تمایل و کشش میان دو نفر اطلاق می شود که منبعث از سه ویژگی باشد که عبارتند از :

1-   صمیمیت (intimacy)

2-   شور و هیجان (passion)

3-   تعهد (commitment)

در واقع جامعه شناسی ، عشق را نوعی ارتباط اجتماعی که هر سه ویژگی ، به طور همزمان در آن حضور داشته باشد می داند .

LOVE = intimacy + passion + commit

1-   صمیمیت

از دو پایه احساس و عقل ریشه می گیرد . صمیمیت را می توان همگونی و تجانس با دیگری دانست که عقل ، تفکر و اندیشه بر آن صحه می گذارد و جاری شدن احساس را مشروعیت می بخشد . در اینجا شاهد آمیزه ای زیبا از عقل و احساس هستیم ( اشتراک کار آمد عقل و احساس ) .

2-   شور و هیجان

از احساس و عاطفه آدمی نشات می گیرد ، تمایل و جذبه ای احساس را در گیر می کند و انسان احساس نزدیکی روانی با دیگری را تجربه می نماید .

شور و هیجان ، در واقع تجربه یکسان گونه دو نفر در باب تمایلات عاطفی و احساسی نسبت به یکدیگر است که به صورت لبخند ها ، شادی ها ، بی تفاوتی ها ، حسرت ها ، غم ها و دلخوری ها تبلور می یابد .

3-   تعهد

احساس انجام وظیفه نسبت به دیگری است . آدمی خویش را ملزم به انجام امور ، تکالیف و وظایفی می داند که منجر به بهینه شدن شرایط برای دیگری گردد .

تعهد در واقع احساس ضرورت تلاش و کوشش برای بهتر شدن شرایط دیگری است .

در بسیاری از روابط ، ما شاهد تبلور یک یا دو تا از ویژگی های مطرح شده ، به طور مجزا هستیم که متاسفانه به خطا عشق گفته شده اند .

جدول زیر بیانگر اقسام این تمایلات است :

اقسام تمایلات

1-   علاقه

به نوعی رابطه اجتماعی قلمداد می شود که طرفین نسبت به یکدیگر احساس صمیمیت می کنند بدون آنکه در این رابطه تعهد و شور و هیجان دخیل باشد . در واقع کشش و تمایلی است که به سبب شباهت رفتاری میان دو نفر ایجاد شده است مانند علاقه دو همکار به یکدیگر .

2-   شیفتگی

تنها ظهور بی شائبه احساس و هیجان نسبت به دیگری است ، مانند ابراز تمایل به دیگری در سنین التهابات جنسی و جسمی

3-   تمایل پوچ

در واقع نوعی ارتباط اجتماعی است که از ویژگی تعهد و وفاداری بهره مند است . بدون آنکه درگیری احساسی و علاقه ای میان طرفین وجود داشته باشد مثل تعصب نسبت به دوست

4-   عشق رمانتیک

از شور و هیجان و تجانس فکری و بینشی بهره مند است ولی تعهد و احساس متقابل در آن دیده نمی شود . در این رابطه ، طرفین احساس یکدیگر را به تلاطم می کشند و از شباهت رفتار و کردار یکدیگر به صمیمیت می رسند اما چون تعهد و وفاداری حضور ندارد برای رشد و بالندگی یکدیگر عهد و پیمانی ندارند . به همین جهت ، این عشق به رشد و تکامل طرفین منجر نمی شود .

5-   مصاحبت و همدلی

در این رابطه صمیمیت و تعهد موج می زند اما فقدان آمیزش تعهد و صمیمیت با هیجانات و عواطف ، این نوع رابطه را در دراز مدت دچار خستگی می نماید . انسان در زندگی همیشه به افرادی که شرایط او را درک کنند ، احتیاج دارد ولی چنین افرادی ، انسان های جدی ، فهیم و کارآمدی هستند که نمی توانند احساس آدمی را نوازش دهند و انسان همیشه در حالتی حساب شده و معقول با آنها روبرو می شود مانند مشاور یا رازدار خانوادگی

6-   تمایل بدون درایت

به رابطه ای گفته می شود که تایید عقل و آگاهی را نادیده می گیرد و فقط از شور و هیجان و تعهد شکل می گیرد . این تمایل همان رفتاری است که فردی ، خویش را برای دیگری به آب و آتش می زند ، ولی هیچگاه نیندیشیده است که به چه دلیل و براساس چه عقل و تدبیری چنین می کند ، و آیا اصلا لازم است چنین کند .

7-   عشق زنده

نوعی از ارتباط اجتماعی است که به طور همزمان سه ویژگی صمیمیت ، شور و تعهد حضور داشته باشند . عشق زنده ، گر چه قلیان احساس ، محبت و لطف به دیگری است ، اما دیگری که چون عقل و بصیرت آن را یدک می کشد ، کور نیست و بینش و تعقل مانع تخلیه انسان و صفر شدن او می شود .

عشق زنده فرآیند دو سویه است که طرفین در جهت رشد و بالندگی یکدیگر حاضر به هر گونه گذشت هستند . در اینجا ، تعهد چون پرچمی آتشین نمایان می شود و از هرز رفتن هر یک از طرفین ، جلوگیری می نماید .

تعهد و مسئولیت امکان ارتکاب به خطا و اشتباه را از طرفین می گیرد و تلف شدن توانمندی های آن ها را هشدار می دهد و وظیفه انسان سازی هر یک را یادآوری می کند پس عشق زنده گرچه شاید با حیرانی ، پریشانی ، دگرگونی احوال درونی آغاز شود ، ولی این دوران بسیار کوتاه و گذر است و روزگاران آگاهانه طرفین نسبت به امکانات جسمی ، روحی ، اجتماعی و فرهنگی یکدیگر و تعهد متقابل نسبت به پرورش یکدیگر است .