روانشناسی هاشملو

بازی ها را از لحاظ چگونگی اجرا به دو نوع تقسیم می کنند :

1- بازی های فردی

2- بازی های گروهی

1. بازی های فردی

در بازی های فردی ، کودک به تنهایی اقدام به بازی می کند و دیگران در بازی او دخالتی ندارند. کودکان کم سن و سال که قادر به ایجاد رابطه بادیگران نیستند ، همچنین کودکانی که به هردلیل از داشتن هم بازی محرومند ، به بازی انفرادی می پردازند .

کودکانی که از نظر هوش ، پیشرفته یا عقب مانده اند، نیز ممکن است به بازی های فردی روی بیاورند. این رویکرد آن ها می تواند علامتی برای تشخیص غیرعادی بودنشان باشد، البته ، چنین رویکردهایی همیشه دلیل غیرعادی بودن کودک نیست؛ زیرا بازی ، که فعالیت اصلی و اساسی کودک در دوران پیش دبستانی است ، تابع امکانات مختلف خانواده است . مثلاً ، کودکی که در خانواده و محله ی پرجمعیت متولد می شود، طبیعتاً به علت وجود هم بازی های زیاد به بازی های گروهی تمایل پیدا می کند. در صورتی که کودکان خانواده و محله های کم جمعیت یا کم ارتباط به طور طبیعی به بازی های انفرادی می پردازند.

از سوی دیگر ، بازی های فردی برای کودکانی که هنوز قادر به بازی جمعی نیستند طبیعی تلقی می شود؛ مثلاً ، کودک ممکن است زمان زیادی ،با شیء خاصی که نظر او را جلب کرده به بازی بپردازد. اصولاً بازی های فردی ، به دلیل ویژگی مربوط خود ، به خیال پردازی و قوه ی تخیل احتیاج دارند . گاه کودکان در حین بازی فردی ، رفتار چندین نفر را تقلید می کنند و این خود موجب تقویت و گسترش قوه ی تخیل و ذهن کودک می شود.

2. بازی های گروهی

بازی هایی هستند که دو یا چند نفر در آن شرکت دارند. بازی های گروهی ، معمولاً دارای قواعد و قوانین خاصی اند. و افراد شرکت کننده ناگزیر به رعایت و اجرای آن قواعدند. بازی های گروهی موجب اجتماعی شدن کودک و کسب مهارت لازم در برخوردهای اجتماعی می شوند .

بازی های گروهی از سه سالگی شروع می شوند. گروه بازی در این سن حداکثر با سه نفر شکل می گیرد. این قبیل گروه های بازی ناپایدارند و به زودی از هم پاشیده می شوند؛ زیرا کودکان در این سن می توانند در آنِ واحد فقط با یک نفر بازی کنند؛  مثلاً ، اگر سه کودک 2 یا 3 ساله را کنار هم قرار دهیم ، مشاهده خواهیم کرد که دونفر از آن ها بیشتر باهم بازی می کنند و در تمام مدت یکی از آن ها کمتر در بازی مشارکت می کند. دلیل آن است که تکرار صحیح و به موقع حرکات بازی دسته جمعی برای کودکان این سن کار مشکلی است .

به علاوه ، آنان نمی توانند توجه ی خود را برای مدت زیادی به یک موضوع خاص معطوف دارند. تعداد افراد گروه های بازی در سنین بالاتر بیشتر می شود و گروه بازی نیز پایدارتر است . مثلاً ، در 5 سالگی ، جمع بازیکنان یک گروه به 4 یا 5 نفر می رسدکه می توانند برای مدتی بیشتر به بازی خود ، ادامه دهند؛ زیرا در این سنین رعایت قوانین بازی های جمعی برای کودکان امکان پذیرتر است و آنان توانایی توجه به موضوع خاصی را برای مدت بیشتر کسب کرده اند.

کودکان از طریق بازی های گروهی از نظر و خواسته های دیگران آگاه می گردند و به این نظرها توجه می کنند؛ مثلاً ، وقتی کودکان می خواهند به طور دسته جمعی یک بلوک ساختمانی بسازند ، اول باید در مورد ویژگی های ساختمان به توافق برسند ، سپس بین خودشان تقسیم کار کنند. اگر کودکی با نحوه ی پیش بردن بازی موافق نباشد ، از راه دیگری که جاذبه بیشتری دارد بازی را پیش می برد یا این که گروه کودک ناموافق را برای ادامه بازی متقاعد می سازد یا از او می خواهد که بازی را ترک کند و به تنهایی به بازی دلخواه خود بپردازد. برای انجام بازی گروهی ، دعوت هم بازی های ناموافق به سازش و مصالحه ضروری است .

اگر قرار باشد بازی گروهی ادامه یابد ، گروه باید بتواند تضادهای ایجادشده را حل کند و رضایت خاطر اکثر کودکان را فراهم آورد. حل تعارض ها و تقسیم نقش آگاهی اجتماعی را درمیان کودکان افزایش می دهد. گرچه بازی های مبتنی برتقسیم نقش ممکن است موضوعی برای بروز تعارضات و مخالفت های کودکانه باشند؛  اما امکان دارد کودکان را برای اطاعت از گروه و کار بادیگران برای تجربه موفقیت آمیز بازی تشویق نمایند.

در تقسیم نقش ، نقش های مبتنی براعمال متقابل از اهمیت زیادی برخورداراست؛ مثلاً ، در یک گروه ، کودک ممکن است نقش فروشندگی در مغازه را بازی کند و منتظر مشتری بماند یا دختری نقش مادر را در حال مراقبت از بچه و همسرش بازی کند و همچنین ایفاگر نقش مراقبت از خانه و رسیدگی به امور منزل باشد. اگر بازی کنندگان نقش ها تفاهم داشته باشند، بازی گروهی جذابیت و موفقیت خواهد داشت .

در دوره ی آخر کودکی؛ یعنی، دوره ی پیش از نوجوانی ، گروه های بازی کاملاً متمایز از گروه های بازی دوره های قبل است . در این گروه ها رهبری بازی اهمیت می یابد به طوری که فعالیتهای بازی با رهبری کودکی که از نظر بدنی قویتر یا از لحاظ سنی بزرگتر است و همچنین دارای ویژگی های برون گرایی است و از نظر هوش بالاتر از متوسط می باشد، انجام می گیرد.

شرکت در بازی های گروهی مرحله ی مهمی از رشد اجتماعی برای کودکان است . در بازی جمعی ، برای کودکان فرصت هایی فراهم می آید که در کنار همسالان خود ، در بازی مشترک و مورد علاقه ، شرکت جویند و در انجام بازی شرکت فعال داشته باشند و احساسات خود را در فعالیت های مبتنی برهدف ، بروز دهند و به اهمیت کارگروهی و رعایت قواعد و قوانین جمعی پی ببرند.