روانشناسی هاشملو

نظریه احساس تنهایی ویس (Weiss) در سال 1973 به بررسی ابعاد مختلف احساس تنهایی و تأثیرات آن بر فرد پرداخته است. او این احساس را به دو ویژگی اصلی تقسیم‌بندی کرده است: انزوا هیجانی و انزوا اجتماعی.

ويس، بين تنهايي ناشي از انزواي اجتماعي و تنهايي ناشي از انزواي عاطفي تفاوت قايل شده است و بر اين اساس ،دو مقوله تنهايي عاطفي در نتيجه فقدان وابستگي عاطفي فرد به اشخاص ديگر به وجود مي آيد در حالي كه در تنهايي اجتماعي فقدان مشاركت فرد در روابط و شبكه هاي اجتماعي برجستگي دارد .

با توجه به طبقه بندی ویس، احساس تنهایی اجتماعی و احساس تنهایی عاطفی دارای ریشه های روان شناختی مختلف با تاثیرات متفاوت می باشند و از این رو می توان انتظار داشت افرادی که از لحاظ عاطفی احساس تنهایی می کنند با افرادی که از لحاظ اجتماعی احساس تنهایی دارند، از نظر پیشینه رشدی تفاوت های آشکاری داشته باشند. اغلب کودکان احساس تنهایی مبهم کوتاه مدتی را بعنوان نتایج طبیعی تعاملات اجتماعی تجربه می کنند. فقط وقتی که احساس تنهایی مزمن می شود و عواقب عاطفی جدی را در پی دارد معلمین و افراد نزدیک وی ممکن است نیاز به مداخلاتی برای او داشته باشند.

نخستین بار ویـس ( 1973 ) احسـاس تنهـایی را بـا دو ویژگی انزواي هیجانی و انزواي اجتماعی معرفی کرد.

1. انزوا هیجانی

• تعریف: انزوا هیجانی به عدم وجود یا تعداد نامناسب دلبستگی‌ها و روابط عاطفی اشاره دارد. این نوع انزوا به فقدان ارتباطات عمیق و معنادار با دیگران در زمینه‌های خانوادگی و دوستانه مرتبط است. انزواي هیجانی بر تعداد نامناسـب یـا فقدان دلبستگیهاي خانوادگی، دوستانه و ارتباطی دلالت دارد .

• انزوا هیجانی به فقدان یا نداشتن روابط عاطفی و دلبستگی‌های نزدیک اشاره دارد. این نوع انزوا نشان‌دهنده عدم وجود ارتباطات عمیق و معنادار با دیگران در زمینه‌های خانوادگی و دوستانه است. به عبارت دیگر، فرد احساس می‌کند که نمی‌تواند با دیگران در سطوح عاطفی و احساسی ارتباط برقرار کند.

• انزوا هیجانی به عنوان یکی از ابعاد کلیدی نظریه احساس تنهایی ویس، تأکید می‌کند که احساس تنهایی ناشی از فقدان ارتباطات عمیق و معنادار با دیگران است. درک این مفهوم می‌تواند به متخصصان و افراد کمک کند تا راهکارهای مؤثرتری برای کاهش احساس تنهایی و بهبود کیفیت روابط عاطفی و اجتماعی خود بیابند.

• ویژگی‌ها:
  • عدم وجود حمایت عاطفی: افراد در این وضعیت معمولاً فاقد کسانی هستند که بتوانند در مواقع سختی و بحران به آن‌ها کمک کنند یا از آن‌ها حمایت عاطفی دریافت کنند.
  • احساس بی‌کسی: این افراد ممکن است احساس کنند که هیچ‌کس در زندگی آن‌ها وجود ندارد که به آن‌ها نزدیک باشد یا احساسات و تجربیات آن‌ها را درک کند .
  • کاهش کیفیت روابط: روابط موجود در زندگی این افراد ممکن است سطحی و غیرمعنادار باشد و نتوانند به عمق عاطفی و حمایت متقابل دست یابند ( عدم وجود افرادی که بتوان با آن‌ها احساسات و تجربیات را به اشتراک گذاشت ).
  • احساس تنهایی در جمع: فرد ممکن است در جمع‌های اجتماعی حضور داشته باشد، اما هنوز احساس تنهایی و انزوا کند زیرا ارتباطات عمیق و معنادار وجود ندارد ( عدم وجود عشق و محبت در روابط نزدیک ).

• تأثیرات انزوا هیجانی

1. سلامت روان: انزوا هیجانی می‌تواند به افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات روانی منجر شود. افراد مبتلا به انزوا هیجانی ممکن است احساس ناامیدی و بی‌ارزشی کنند.

2. سلامت جسمی: احساس تنهایی و انزوا می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمی نیز داشته باشد، از جمله افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و کاهش سیستم ایمنی بدن.

• راهکارها برای مقابله با انزوا هیجانی

1. تقویت روابط عاطفی: تلاش برای برقراری و تقویت روابط عاطفی عمیق با دوستان و خانواده.

2. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی: پیوستن به گروه‌ها یا انجمن‌های اجتماعی که به علایق مشترک توجه دارند.
3. مشاوره و حمایت: در صورت نیاز، مشاوره با روانشناس یا مشاور برای پردازش احساسات و مشکلات عاطفی.

2. انزوا اجتماعی

• تعریف: انزوا اجتماعی به فقدان شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات اجتماعی اشاره دارد. این نوع انزوا به تعداد نامناسب دوستان و آشنایان مربوط می‌شود. انـزواي اجتمـاعی به وسیلۀ فقدان شبکههاي اجتماعی در دسترس ایجاد میشود و با تعـداد نامناسـب دوسـتان در ارتباط است .

• انزوا اجتماعی به فقدان شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات اجتماعی اشاره دارد. این نوع انزوا به تعداد نامناسب دوستان، آشنایان و اعضای خانواده مرتبط است و می‌تواند به احساس تنهایی و عدم تعلق به جمع منجر شود. به عبارت دیگر، فرد ممکن است در زندگی اجتماعی خود با کمبود روابط و تعاملات اجتماعی مواجه باشد.

• انزوا اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد کلیدی نظریه احساس تنهایی ویس، تأکید می‌کند که احساس تنهایی ناشی از فقدان شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات مؤثر با دیگران است. درک این مفهوم می‌تواند به متخصصان و افراد کمک کند تا راهکارهای مؤثرتری برای کاهش احساس تنهایی و بهبود کیفیت روابط اجتماعی خود پیدا کنند.

• ویژگی‌ها:
  • فقدان روابط اجتماعی: افراد در این وضعیت معمولاً دارای شبکه‌های اجتماعی محدودی هستند و نتوانسته‌اند روابط مؤثری با دیگران برقرار کنند ( محدود بودن تعاملات اجتماعی ).
  • عدم مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی: این افراد ممکن است از شرکت در فعالیت‌ها یا رویدادهای اجتماعی خودداری کنند و به همین دلیل از فرصتی برای برقراری ارتباطات جدید و تقویت روابط موجود محروم می‌شوند ( عدم شرکت در فعالیت‌های گروهی ).
  • احساس عدم تعلق: افرادی که به نوعی دچار انزوا اجتماعی هستند، ممکن است احساس کنند که به هیچ گروه یا جامعه‌ای تعلق ندارند و از این رو، احساس تنهایی بیشتری کنند ( احساس عدم تعلق به یک گروه یا جامعه ).
  • محدودیت در ارتباطات: این افراد ممکن است نتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند و این امر می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی آن‌ها منجر شود ( نبود دوستان نزدیک و عدم ارتباطات اجتماعی مؤثر ).

• تأثیرات انزوا اجتماعی

1. سلامت روان: انزوا اجتماعی می‌تواند به افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات روانی منجر شود. افراد مبتلا به انزوا اجتماعی معمولاً احساس ناامیدی و بی‌ارزشی می‌کنند.

2. سلامت جسمی: احساس تنهایی و انزوا اجتماعی می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمی نیز داشته باشد، از جمله افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و کاهش سیستم ایمنی بدن.

• راهکارها برای مقابله با انزوا اجتماعی

1. تقویت روابط اجتماعی: تلاش برای برقراری و تقویت روابط اجتماعی با دوستان و خانواده و شرکت در فعالیت‌های گروهی.

2. پیوستن به گروه‌های اجتماعی: شرکت در کلاس‌ها، باشگاه‌ها یا انجمن‌های اجتماعی که به علایق مشترک توجه دارند.
3. استفاده از فناوری: بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای ارتباطی آنلاین برای برقراری ارتباط با دیگران.

نظریه ویس در خصوص احساس تنهایی نشان‌دهنده این است که این احساس یک پدیده پیچیده است که به دو بعد اصلی انزوا هیجانی و انزوا اجتماعی تقسیم می‌شود. درک این ابعاد می‌تواند به متخصصان روانشناسی و مشاوره کمک کند تا روش‌های موثرتری برای حمایت از افرادی که احساس تنهایی می‌کنند، ارائه دهند و به بهبود کیفیت روابط اجتماعی و عاطفی آن‌ها بپردازند.

پرسشنامه آشر، هامیل و رنشاو

پرسشنامه آشر (Asher)، هامیل (Hymel) و رنشاو (Renshaw) در سال 1984 که به عنوان “پرسشنامه احساس تنهایی” شناخته می‌شود، به منظور ارزیابی احساسات تنهایی در کودکان و نوجوانان طراحی شده است. این پرسشنامه به محققان و متخصصان کمک می‌کند تا ابعاد مختلف احساس تنهایی را در افراد بررسی کنند و اطلاعات مهمی درباره کیفیت روابط اجتماعی و عاطفی آن‌ها به دست آورند.

این پرسشنامه براساس نظریه احساس تنهایی ویس طراحی شده است ، آشر و همکارانش (1984) تنهایی را به دو بعد اصلی تقسیم کردند: تنهایی عاطفی ( ناشی از فقدان حمایت عاطفی و روابط نزدیک ) و تنهایی اجتماعی ( ناشی از نبود روابط اجتماعی و تعاملات اجتماعی ).

هدف اصلی پرسشنامه آشر، هامیل و رنشاو، شناسایی و درک احساس تنهایی در کودکان و نوجوانان است تا بتوان به تبعات منفی این احساس، مانند اضطراب و افسردگی، پرداخته و راهکارهای مناسبی برای بهبود وضعیت عاطفی و اجتماعی آن‌ها ارائه داد.