نظریه تیپ شناسی شخصیتی به اعتبار عمل سلسله اعصاب اپینگر و هس
به واسطه این دستهبندی، چندین طبقه مشخص شده که یکی از آنها متعلق به اپینگر و هس است. این طبقهبندی بر اساس دو اصل شکل گرفته:
1- اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک در اندامهای مختلف تأثیرات متضادی دارند.
2- در برخی افراد، اثر اعصاب سمپاتیک ماندگاری و تداوم بیشتری دارد، در حالی که در گروهی دیگر، این ویژگی به اعصاب پاراسمپاتیک تعلق دارد.
بنابراین، انسانها به دو گروه تقسیم میشوند:
1) گروه اول از نظر جسمانی آمادگی بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا و لاغری دارند. از نظر روانی، با واکنشهای سریع و سطحی مواجه هستند، بهراحتی تحریکپذیرند، خواب مناسبی ندارند و در انجام کارها ثبات و پایداری کمی نشان میدهند.
2) گروه دوم از نظر جسمانی مستعد کاهش فشار خون و کندی تنفس هستند، تمایل به افزایش وزن دارند و از نظر روانی واکنشهایشان آهسته و عمیق است. این افراد غالباً دچار خوابآلودگی، اضطراب، ضعف و افسردگی میشوند.
اپینگر و هس مطرح کردند که میتوان افراد را به دو گروه واگوتونیک و سمپاتتونیک تقسیم کرد. با این حال، آنها با این دوگانگی در سیستم عصبی خودمختار مخالف بودند و پیشنهاد کردند افراد را بر اساس غلبه عملکرد یکی از غدد درونریز به دستهبندیهای اساسیتر تقسیم کنیم.
واگوتونیک ( vagotonic )
واگوتونیک به حالتی اشاره دارد که عصب واگ بیشفعال شده و معمولاً منجر به بیثباتی در عملکرد وازوموتور، یبوست و تعریق میشود. این تحریکپذیریِ عصب واگ میتواند تأثیرات نامطلوبی بر عملکرد رگهای خونی، معده و عضلات داشته باشد.
عصب واگ که به آن واگوس یا vagus nerve نیز گفته میشود (با نام دیگر پنوموگاستریک، به معنای ریوی-هضمی)، طولانیترین عصب مغزی است و بهعنوان دهمین زوج از ۱۲ جفت اعصاب مغزی شناخته میشود. این عصب نقشی کلیدی در فرآیندهایی مانند بلعیدن، صحبت کردن، فعالیتهای پاراسمپاتیک و عملکرد گوارش ایفا میکند. بخش حرکتی آن از نوع سوماتیک است و به نواحی حنجره، کام نرم و حلق عصبرسانی میکند. همچنین، عصب واگ بهدلیل طول بلند خود، یکی از مهمترین اعصاب در بدن محسوب میشود.
سمپاتتونیک
سمپاتتونیک به مواد یا عواملی گفته میشود که سیستم عصبی سمپاتیک را فعال یا تحت تأثیر قرار میدهند. سیستم عصبی سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی محیطی و خودمختار است که مسئول کنترل فعالیتهای غیرارادی بدن میباشد. این سیستم، در شرایط استرس فعالتر شده و بدن را برای مواجهه با شرایطی مانند جنگ یا فرار آماده میکند. البته، حتی در حالت عادی نیز به طور مداوم فعال است و در تنظیم سوختوساز پایه بدن نقش مهمی ایفا میکند. با افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک، فشار انسداد بحرانی نیز بالا میرود.
علاوه بر این، دستگاه عصبی سمپاتیک سبب افزایش فشار خون، تسریع تنفس، افزایش ضربان قلب و گشاد شدن مردمک میشود. این تغییرات به واسطه هورمونهایی صورت میگیرد که بر اندامهایی مانند ماهیچهها، قلب، مغز و کبد تأثیر میگذارند و بدن را در حالت آمادهباش قرار میدهند. این حالت برای انجام وظایفی نظیر ستیز، گریز، شرکت در دعوا یا حتی رقابتهای ورزشی بسیار مؤثر است و فرد را برای این شرایط به خوبی آماده میکند.
هر آنچه از روانشناسی می خواهید را در این وبلاگ بجویید .