روانشناسی هاشملو

گاهی اوقات در کتاب‌ها و مقالاتی که به اثر پیگمالیون پرداخته‌اند،‌ با اصطلاح دیگری هم مواجه می‌شویم: اثر گالاتیا (Galatea Effect). از آن‌جا که گالاتیا نام مجسمهٔ پیگمالیون بوده است،‌ ممکن است فکر کنیم این دو اثر شبیه هم هستند. اما اثر گالاتیا اصلاً دربارهٔ یک موضوع دیگر است:

• اثر پیگمالیون می‌گوید که انتظارات مثبت دیگران از ما روی عملکرد ما چه تأثیری دارد
• اثر گالاتیا به این بحث می‌پردازد که انتظارات مثبت ما از خودمان روی عملکردمان چه تاثیری دارد

بنابراین از یک سو می‌توان گفت اثر پیگمالیون و اثر گالاتیا تقریباً شبیه هستند. چون هر دو به «تأثیر انتظارات روی عملکرد» می‌پردازند و هر دو را می‌توان زیرمجموعهٔ فرض خودانجام در نظر گرفت.

اما از سوی دیگر، مکانیزم اثر آن‌ها کاملاً متفاوت است و دو پدیدهٔ مختلف را بررسی می‌کنند؛ یکی تأثیرگذاری بیرونی روی عملکرد و دیگری تأثیرگذاری درونی روی عملکرد.

اثر گالاتیا ( Galatea ) برخلاف اثر پیگمالیون است. درواقع اثر گالاتیا انتظار و انگیزه درونی خودتان در مورد توانایی‌هایتان خواهد بود، درحالی‌که اثر پیگمالیون انتظار دیگران از شما است. مدیری که می‌تواند به کارمندان کمک کند تا به عملکردشان باور داشته باشند، از یک ابزار قدرتمند بهبود عملکرد استفاده کرده است. اگر کارمندی فکر کند که می‌تواند موفق شود، احتمالاً موفق خواهد شد. در نتیجه، هر اقدامی که سرپرست می‌تواند انجام دهد که احساس ارزشمندی مثبت کارمند را افزایش دهد، به بهبود عملکرد کارمند کمک می‌کند. همانطور که دنیل پینک در کتاب انگیزه، انگیزه درونی کارکنان را عامل پایدارتر نسبت به عوامل بیرونی مثل پول و تهدید معرفی می‌کند، پس با این حال می‌توان گفت اثر گالاتیا حتی از اثر پیگمالیون قوی‌تر است.

ما و دیگران با فرکانس افکارمان به ضمیر ناخودآگاه یکدیگر ارتعاشاتی را ارسال می‌کنیم که با زبان بی‌زبانی بر نوع واکنش‌ها و رفتارهایمان تاثیر می‌گذارد. نکته مهم این است که اگر افکار منفی درباره دیگران داشته باشیم، آن‌ها نیز به صورت ناخودآگاه طوری رفتار خواهند کرد که این فکر ما را تایید کند. ضمیر ناخودآگاه مانند نیمه پنهان کوه یخی است که قسمت اعظم آن را تشکیل می‌دهد اما دیده نمی‌شود.

اثر پیگمالیون و اثر گالاتئا

اثر پیگمالیون و اثر گالاتئا در ابتدا به هنگام بررسی تأثیر انتظار و توقع معلمان از دانش‌آموزان دوره ابتدایی شناخته شدند. جی استرلینگ لیوینگستون (J. Sterling Livingston)، کارآفرین و مشاور مدیریت آمریکایی، در مجله کسب‌وکار هاروارد این‌گونه بیان کرده است: « دو اثر پیگمالیون و گالاتئا به‌عنوان پیش‌گویی‌های خودمحقق‌کننده (Self-fulfilling Prophecy) در مدارس، سازمان‌ها و اداره‌ها رایج هستند. برای مثال،  اگر مدیری به این اعتقاد داشته باشد که فردی در سازمانش دارای پتانسیل‌ و استعدادهای زیادی است، آن فرد مطمئناً عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد تا به سطح انتظار مدیر برسد. اما اگر آن شخص، کارمند اداره دیگری باشد که مدیرش توانایی‌های کارمندانش را کمتر درنظر می‌گیرد، عملکرد آن فرد کاهش می‌یابد ».

به‌عبارت دیگر، اگر انتظار مثبتی از فرد مقابل داشته باشید، بهره‌وری و عملکرد آن شخص افزایش پیدا می‌کند که به آن «اثر پیگمالیون» می‌گویند. اما اگر این انتظار در جهت منفی پیش برود، عملکرد آن فرد کاهش می‌یابد که به‌عنوان اثر گلم (Golem Effect) شناخته می‌شود.

در اساطیر یونانی گفته شده که این اثر نام خود را از پیگمالیون، مجسمه‌ساز قبرسی، گرفته است. او مجسمه‌ بسیار زیبایی ساخت و عاشق آن مجسمه شد. به همین دلیل از خداوند درخواست کرد که به این مجسمه روح و زندگی ببخشد. گالاتئا نیز نام آن مجسمه اسطوره‌ای است که پیگمالیون عاشقش شده بود.

اثر گالاتئا

اثر گالاتئا پدیده‌ای است که به نظرات مردم درباره توانایی‌ها و ارزش‌های‌ خودشان اشاره دارد. این یک پدیده خودکار است که به انگیزه فرد، توقع از خود و ارز‌ش‌هایش بستگی دارد. برای مثال، اگر یک کارمند باور داشته باشد که می‌تواند در زمینه‌ای خوب عمل کند، این احتمال نیز وجود دارد که کارش را خیلی خوب انجام دهد. اگر از جانب رئیس یا مدیر خود نیز تشویق‌ شود، اعتمادبه‌نفسش افزایش پیدا می‌کند و با عملکرد خوبش همه را شگفت‌زده خواهد کرد. مدیری که می‌تواند به کارمندانش کمک کند تا به خودشان باور پیدا کنند، از یک ابزار قدرتمند برای بهبود عملکرد تیم استفاده کرده است.

اثر گالاتیا کسب عملکرد بالا است که از انتظارات یک کارکن در مورد عملکرد خودش ناشی می شود.

اثر گالاتئا برای رشد شخصی و افزایش بهره وری فرد یک امر حیاتی است و در ارتباط با توقعات یک فرد از خودش می‌باشد. بنابراین طبق این اثر اشخاص برای رسیدن به ارزش‌ها و معیارهایی که مد نظرشان است، تلاش می‌کنند.

اگر انتظارات بالاي فردي باعث افزايش عملكرد افراد ديگري شود اثر پيگماليون و اگر انتظارات بالاي فرد باعث افزايش عملكرد خودش شود اثر گالاتيا[4] رخ داده است. 

مفهوم اثر گالاتئا

اثر گالاتئا یکی از انواع سوگیری‌های شناختی و پدیده‌ای است که به عقاید افراد راجع به قابلیت‌ها، توانایی‌ها و ارزش‌های‌ خودشان اشاره می‌کند. این پدیده که به صورت غیرارادی و خودکار اتفاق می‌افتد به انگیزه‌ی فرد، میزان توقع از خودش و ارز‌ش‌هایش وابسته است. مثلاً اگر فکر می‌کنید در زمینه‌ی کاری خود بهترین می‌شوید، پس به آن فرد تبدیل خواهید شد.

اثر گالاتئا پدیده‌ای است که به نظرات مردم درباره توانایی‌ها و ارزش‌های‌ خودشان اشاره دارد. این یک پدیده خودکار است که به انگیزه فرد، توقع از خود و ارز‌ش‌هایش بستگی دارد. برای مثال، اگر یک کارمند باور داشته باشد که می‌تواند در زمینه‌ای خوب عمل کند، این احتمال نیز وجود دارد که کارش را خیلی خوب انجام دهد. اگر از جانب رئیس یا مدیر خود نیز تشویق‌ شود، اعتمادبه‌نفسش افزایش پیدا می‌کند و با عملکرد خوبش همه را شگفت‌زده خواهد کرد. مدیری که می‌تواند به کارمندانش کمک کند تا به خودشان باور پیدا کنند، از یک ابزار قدرتمند برای بهبود عملکرد تیم استفاده کرده است.

اثر پیگمالیون در مقابل اثر گالاتئا

این دو پدیده نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و رشد شخصی هر فرد دارند. به‌طور کلی، بین دو اثر گالاتئا و اثر پیگمالیون، تفاوت‌های اساسی وجود دارد. گالاتئا درباره انتظارات یک فرد از خودش است؛ در حالی که اثر پیگمالیون به میزان انتظار و توقعی که دیگران از فرد دارند، اشاره می‌کند.

در اثر پیگمالیون، افراد برای برآورده کردن سطح انتظارات دیگران تلاش می‌کنند؛ چه انتظارات کلامی و چه غیرکلامی. اما در اثر گالاتئا، اشخاص برای رسیدن به ارزش یا معیاری که مدنظر خودشان است، فعالیت می‌کنند. به‌طور خلاصه، اثر گالاتئا بسیار قدرتمندتر از اثر پیگمالیون است. این دو پدیده علاوه بر اینکه در زندگی و بسیاری از زمینه‌های دیگر تأثیر دارند، در مباحث مدیریتی نیز بسیار پرکاربرد هستند. حال این سؤال پیش می‌آید که چگونه از این دو پدیده برای بهبود عملکرد کاری کارمندان خود استفاده کنیم؟

• فرصت‌هایی را به کارمندان بدهید تا وظایف و پروژه‌های چالش‌انگیزی را که باعث بهبود محیط کار می‌شوند، برعهده بگیرند.
• با افراد تیم به‌صورت جداگانه در ارتباط باشید و به آن‌ها آموزش دهید. هدف در این مرحله، تمرکز بر روی موفقیت‌ها و نقاط قوت آن‌هاست؛ نه اشاره به نقاط ضعف و شکست‌ها‌ی‌شان.
• از کارمندان باتجربه و موفق خود بخواهید تا نقش مشاور را برای دیگر کارمندان داشته باشند. این کار باعث می‌شود تا آن‌ها نیز آموخته‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و اعتمادبه‌نفسشان افزایش پیدا کند.
• تعامل‌های کلامی مکرر و بازخوردهای مثبت و رشد‌دهنده‌ای با کارمندانتان داشته باشید. به آن‌ها اطمینان دهید که توانایی انجام کارها را دارند.
• مطمئن شوید که سایر افراد در جایگاه‌های دیگر مدیریتی نیز بازخورد خوب و مؤثری به کارمندان شما می‌دهند.

ترجیحاً مردم باید به توانایی‌های خودشان باور داشته باشند (اثر گالاتئا)؛ اما اثر پیگمالیون نیز در نوع خود می‌تواند حامی خوبی برای ایجاد انگیزه در افراد باشد تا بهترین خود را نشان دهند. دو اثر پیگمالیون و گالاتئا با یکدیگر هم‌پوشانی دارند. یعنی اگر از کسی انتظاری خارج از توانایی‌اش داشته باشیم، ممکن است باور و نگرش آن فرد را نسبت به خودش منفی کنیم. پس باید حواسمان باشد که چه انتظاراتی از فرد داریم. این عامل ممکن است مورد توجه همه قرار نگیرد؛ اما می‌تواند هنگام مربی‌گری یا مدیریت افراد بسیار مؤثر عمل کند.

اثر گالاتیا در مدیریت

معمولا در مبحث اثر پیگمالیون در مدیریت، نام دو اثر دیگر نیز آورده می‌شود، گلم و گالاتیا. این دو اثر تکمیل کننده پیگمالیون هستند. همانطور که گفتیم، اثر پیگمالیون در مدیریت می‌گوید که انتظارات ما از دیگران روی رفتار آن‌ها و انتظارت خودشان تأثیر دارد.

اثر گالاتیا در مدیریت می‌گوید که اگر یک مدیر انتظارات زیادی از کارکنان خود داشته باشد، آن‌ها در جهت برآورده کردن این انتظارات تلاش می‌کنند و سطح خود را بالاتر می‌آورند. کارمندانی که به خودشان باور دارند و مورد تشویق مدیران قرار می‌گیرند و توسط آن‌ها حمایت می‌شوند، می‌توانند موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.

کاربرد اثر گالاتیا

کاربرد اثر گالاتیا و اثر پیگمالیون در مدیریت بسیار زیاد است. البته برخی از مدیران مرتکب اشتباه نیز می‌شوند. آن‌ها تصور می‌کنند که بدون قید و شرط باید انتظارات بالایی از کارمندانشان داشته باشند تا باعث پیشرفت آن‌ها شوند. این انتظارات در برخی موارد فراتر از سطح توانمندی‌های کارمند است. مثلا از یک کارآموز انتظار دارند مانند یک فرد باتجربه کار کند. در این موارد حتی اگر فرد نهایت تلاش خود را بکند، باز هم نمی‌تواند به آن جایگاه برسد و سرخورده می‌شود.

اشتباه دیگر این است که انتظار مدیران عایده‌ای برای کارمند ندارد. در مثال کارآموز، تصور کنید که مدیر از او انتظار دارد مانند یک نیروی حرفه‌ای کار کند اما دستمزد همان کارآموز را بگیرد!