اعتماد به نفس
اعتماد به نفس (Self-esteem) قضاوت شخص در مورد ارزش خود است، که استانداردها و عملکرد شخص در مقایسه با استانداردهای دیگران و خود ایده آرمانی وی است. اگر اعتماد به نفس شخص با خود آرمانی وی منطبق نباشد، نتیجه اش پایین بودن اعتماد به نفس است.
اعتماد به نفس دو نوع است: همگانی یا فراگیر و خاص یا ویژه.
اعتماد به نفس فراگیر (Global self-esteem) نشانگر مقداری است که شخص خودش را به عنوان یک کل دوست دارد.
اعتماد به نفس ویژه (Specific self-esteem) میزان رضایت و تایید شخص از بخشی از خود است.
اعتماد به نفس فراگیر تحت تاثیر اعتماد به نفس ویژه است. برای مثال، اگر مردی ظاهر خودش را بپسندد، ظاهر وی قوی به نظر خواهد رسید و روی اعتماد به نفس فراگیر وی تاثیر می گذارد. برعکس اگر مردی ارزش کمی به مهارت های آشپزی خود قائل باشد، چه خوب آشپزی کند یا بد، تاثیر اندکی بر اعتماد به نفس فراگیر وی خواهد گذاشت.
اعتماد به نفس از خود و دیگران مشتق می شود. در نوزادی، اعتماد به نفس به ارزشیابی و پذیرش مراقب بستگی دارد. در ادامه زندگی و دوران بچگی، اعتماد به نفس تحت تاثیر رقابت با دیگران است. شخصی که در بزرگسالی اعتماد به نفس بالایی دارد، دارای احساس مهم بودن، صلاحیت و قابلیت، توانایی سازگاری با زندگی، کنترل بر تقدیر خویش است.
بنیاد و پایه های اعتماد به نفس در طی تجارب اولیه زندگی شکل می گیرد که معمولا در درون ساختار خانواده پی ریزی می شود. هرچند، سطح کلی اعتماد به نفس یک فرد بزرگسال ممکن است روز به روز و لحظه به لحظه فرق کند. استرس شدید – مثل استرس ناشی از بیماری یا بیکاری بلند مدت – می تواند بطور اساسی اعتماد به نفس شخص را کاهش دهد. در مراقبت بهداشتی، افرادی که تصور می کنند اجتماع به شرایط و بیماری آنها به طور منفی می نگرند ممکن است اعتماد به نفس پایین داشته باشند. انسان بیشتر روی جوانب منفی متمرکز می شود و کمتر وقت روی جنبه های مثبت خود صرف می کند. شناخت نکات قوت و نکات ضعف به صورت همزمان اهمیت دارد.
اعتماد به نفس از خود و دیگران مشتق می شود. در نوزادی، اعتماد به نفس به ارزشیابی و پذیرش مراقب بستگی دارد. در ادامه زندگی و دوران بچگی، اعتماد به نفس تحت تاثیر رقابت با دیگران است. شخصی که در بزرگسالی اعتماد به نفس بالایی دارد، دارای احساس مهم بودن، صلاحیت و قابلیت، توانایی سازگاری با زندگی، کنترل بر تقدیر خویش است.
بنیاد و پایه های اعتماد به نفس در طی تجارب اولیه زندگی شکل می گیرد که معمولا در درون ساختار خانواده پی ریزی می شود. هرچند، سطح کلی اعتماد به نفس یک فرد بزرگسال ممکن است روز به روز و لحظه به لحظه فرق کند. استرس شدید – مثل استرس ناشی از بیماری یا بیکاری بلند مدت – می تواند بطور اساسی اعتماد به نفس شخص را کاهش دهد.
پرستاران به قابلیت و صلاحیت خاصی برای کمک به تقویت اعتماد به نفس مددجویان خود مجهز هستند. تکنیک های تقویت اعتماد به نفس مددجو با توجه به سن و مرحله تکاملی مددجو متفاوت است و در چهار سطح بررسی می شود:
تکنیک های ارتقای اعتماد به نفس بچه ها
بچه ها اعتماد به نفس قوی خواهند داشت، اگر پنج نگرش پایه در آنها ایجاد و کامل شود: (1) امنیت و اطمینان، (2) هویت، (3) تعلق، (4) هدف، (5) قابلیت فردی.
امنیت و اعتماد در اوایل زندگی نوزادی شکل می گیرد. نوزاد بایستی یاد بگیرد که می تواند برای رفع نیازهای فوری خود به والدین خود تکیه کند و این تکیه گاه همیشه وجود دارد. اعتماد و امنیت در بچه های بزرگتر تقویت می شود اگر بالغین با آنها وقت بگذرانند، به آنها گوش دهند، بازی کنند یا بخوانند، یا فقط نزد آنها باشند. هم تماس عاطفی و هم جسمی از قبیل بغل کردن می تواند گرمی محبت و مراقبت را انتقال دهد.
هویت زمانی شکل می گیرد و تکامل می یابد که به بچه ها اجازه داده شود دنیای اطراف خود را آزمایش و تجربه کنند و به شیوه ای منحصر به فرد دنیای خود را ابراز کنند. بایستی به بچه ها فرصتی دارد که بدانند که هستند، برای مثال یک بچه پیش دبستانی دوست دارد خودش لباس بپوشد و انتخاب کند. خردسال سعی می کند رنگ و فرم جدیدی به موهایش بدهد، بعضی ممکن است خلاف میل والدین باشد، در یک مرحله تکاملی حیاتی هستند).
تعلق داشتن برای همه انسان ها اهمیت حیاتی دارد، داشتن این احساس که اعضای دیگر شبکه اجتماعی افراد بچه به وی اهمیت می دهند، می خواهند که با آنها باشد، از همیاری وی سود می برند، برای داشتن اعتماد به نفس سالم ضروری است. بچه ها از طریق شرکت در فعالیت ها، تشویق و تمجید شدن بخاطر تلاش ها و دستاوردهایشان، ارزش قائل شدن والدین، برادر و خواهرها، سایر بالغین و مراقبین برای وی؛ احساس تعلق پیدا می کنند. همچنین بچه بایستی بشنود که خودش برای والدین مهم است و ارزش دارد، به همین شکل که هست.
هدف و تعلق داشتن رابطه نزدیکی دارند. بچه ها به فرصتی برای مشارکت در خانواده و جامعه خود نیاز دارند تا متوجه بشوند که با توجه به نکات قوت و مهارت های آنها، در چه حیطه ای می توانند همیاری کنند.
صلاحیت و قابلیت فردی با شناخت بچه از مهارت های خود و بهبود این مهارت ها شکل می گیرد. بچه ها با مواجهه با مسائل و حل آنها، مقابله با چالش ها، بسط تفکر و انجام بیشتر از توان خود، توانایی ها و قابلیت خود را توسعه می دهند. بالغین بایستی در این مسیر حامی بچه ها بوده، آنها را هدایت کرده و کمک متناسب در اختیار آنها قرار دهند و به اعمال آنها بازخورد سازنده بدهند. هراس یا عدم اطمینان زیادی می تواند منجر به تمام نکردن کارها، اجتناب، دروغ، خشم و سایر رفتارهای ضد اجتماعی شود. اگر بالغین به بچه ها کمک کنند به اهداف خود دست یابند، بچه به احتمال بیشتی حس توانایی و قابلیت شخصی و استقلال پیدا می کند.
عناصر کلیدی کمک به بچه ها برای کسب اعتماد به نفس بالا عبارتند از: دوست داشتن، پذیرش، قاطع بودن، استمرار و یکنواختی، تدوین توقعات منطقی. این کیفیت ها به بچه دنیایی ایمن، دوست داشتنی، حمایتی و قابل پیش بینی می دهد که در آن دنیا زندگی کند.
تکنیک های ارتقای اعتماد به نفس نوجوانان
سطح مسئولیت نوجوانان را باید افزایش داد. لازم است که نوجوان موفقیت و شکست را تجربه کند و عواقب رفتار خود را ببیند.
وی را به بحث در مورد مسائل خود از جمله مشکلات و اشتباهات تشویق کنید.
از تلاش و همیاری های وی تقدیر کنید.
روی فرآیند تاکید کنید نه تنها نتیجه.
از آنها نظر و پیشنهاد بخواهید.
آنها را به مشارکت در تصمیم گیری در مورد مسائلی که روی آنها هم تاثیر خواهد گذاشت، تشویق کنید. اطمینان به قضاوت نوجوان را نشان دهید.
از مقایسه کردن یا مسخره کردن یا تنبیه در مقابل دیگران پرهیز کنید
در خلق اهداف و استانداردهای واقع بینانه به وی کمک کنید.
معمولا نوجوانان در فعالیت های داوطلبانه مدرسه یا جامعه مشارکت می کنند، به آنها کمک کنید نکات قوت و ضعف خود را بشناسند و معنی فعالیت های خود را بدانند. اینکه بچه بداند دارای هدفی است و اقدامات وی می تواند تغییری ایجاد کند، به وی اعتماد به نفس قوی می بخشد.
تکنیک های ارتقای اعتماد به نفس بزرگسالان
معنی اعتماد به نفس از نظر مددجو، و تاثیر اعتماد به نفس بر رفتارها و اعمال گذشته وی (و می تواند روی تصمیمات جاری و بعدی وی تاثیر بگذارد) را بررسی کنید.
به مددجو در بررسی نیروهای درونی و بیرونی همیار با افزایش یا رکود اعتماد به نفس وی کمک کنید.
به شیوه ای برخورد کنید که نشان دهد باور دارید شخص می تواند با واقعیت ها و تقاضاهای زندگی اش کنار بیاید و فردی ارزشمند است که باید لذت و خوشبختی را تجربه کند.
از مقایسه وی با دیگران اجتناب کنید.
مددجو را تشویق کنید از بیانات و جملات منفی در مورد خودش استفاده نکند.
استفاده از تایید را برای بهبود اعتماد به نفس تشویق کنید، از قبیل «من خودم را دوست دارم»، «من فرد ارزشمندی هستم».
برقراری ارتباط با افراد دارای اعتماد به نفس مثبت و روحیه حمایتی را تشویق کنید.
جملات مثبت در مورد موفقیت های گذشته مددجو بکار بگیرید (موفقیت های ریز و درشت)
به شخص کمک کنند لیستی از کیفیت های مثبت خود ایجاد کرده و مکررا آن لیست را مرور کند
شخص را تشویق کنید به دیگران کمک کند. همیاری با دیگران موجب ارتقای حس مثبت خود ارزشی می شود.
تکنیک های ارتقای اعتماد به نفس سالمندان
سالمندان که به طور پیشرونده ای به دیگران وابسته می شوند، دچار افت اعتماد به نفس می شوند. سالمندی غالبا با کاهش درآمد، کاهش سلامت جسمی، از دست دادن خانواده و دوستان، بازنشستگی همراه است. علاوه بر اقدامات لیست شده برای بالغین، پرستار می تواند از تکنیک های زیر برای افزایش اعتماد به نفس سالمندان استفاده کند:
تشویق مددجوی سالمند به شرکت در برنامه ریزی مراقبت خود
گوش کردن با دقت به نگرانی های وی
کمک به مددجو به شناخت و استفاده از نکات قوت و توانایی هایش
انتقال احساس ارزشمندی به مددجو. مددجو را نام صدا زده و از وی توصیه بخواهید
یادآوری خاطرات خوب و تشویق وی به بازگو کردن و یادآوری خاطرات قدیمی خود. تشویق به نوشتن زندگینامه
تشویق مددجو به انجام فعالیت های خلاقه مثل موسیقی، داستان گویی، عکاسی
کار با مددجو برای تدوین اهداف کوچک و مناسب
ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس پایین
1- احساس عدم خوشبختی
افراد دارای اعتماد به نفس پایین عموما خوشبخت نیستند. احساس رضایت و خشنودی از زندگی معمولا از احساس ما نسبت به خودمان مشتق می شود. در بعضی از افراد اعتماد به نفس ضعیف ممکن است با افسردگی و حتی ناتوانی در انجام فعالیت های روزمره همیاری کند. هرچند بعضی از کسانی که خوشبختی خود را از منابع دیگر می گیرند از قبیل عقاید مذهبی، ممکن است درجه خوشبختی آنها خیلی تحت تاثیر اعتماد به نفس نباشد.
2- احساس اضطراب
بسیاری از اشخاص دارای اعتماد به نفس پایین دچار اضطراب و بخصوص اضطراب اجتماعی هستند. غالبا این از عواقب دیدگاه ارزیابی کننده اجتماع از اعتماد به نفس است. به عبارت دیگر، ما تمایل داریم که خودمان را براساس مقایسه با دیگران ارزیابی کنیم. به علاوه، بسیاری از مردم راجع به قضاوت دیگران نسبت به آنها نگران هستند و تصور می کنند که دیگران همان نقص و ناتوانی هایی را در آنها می بینند که خودشان درون خود می بینند. چنین نگرانی هایی منجر به اضطراب می شود.
3- احساس حقارت یا ارشدیت
کسانی که اعتماد به نفس پایین دارند احساس کوچکی و حقارت می کنند. آنها تصور می کنند که طبق استانداردهایی ارزیابی می شوند که دیگران به آنها دست یافته اند. غالبا احساس نقص درون موجب می شود که احساس بی ارزشی کنند. معمولا این نقص ها از دید دیگران مخفی و بی اهمیت است، اما شخص دارای اعتماد به نفس پایین آنها را خیلی بزرگ می بیند. عده ای از افراد دارای اعتماد به نفس پایین خود را با باد ارشدیت جلوه می کنند. هرچند این ممکن است نگرانی آنها را پوشش دهد، اما احساس واقعی آنها نسبت به خود را رفع نمی کند. مثلا فردی که بخاطر منابع اقتصادی کم اعتماد به نفس پایین دارد، در جمع در مورد املاک و مستغلات خود دروغ گویی می کند. البته این بدین معنی نیست که افراد دارای اعتماد به نفس بالا احساس ارشدیت بر دیگران دارند.
4- بی صبری یا تحریک پذیری
یکی دیگر از ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس پایین تمایل آنها به بی صبری است یا تحریک شدن آسان در اثر اشتباه، نقص یا نارسایی ها. بیشتر اوقات این بی صبری و تحریک پذیری به خودشان هدایت می شود اما ممکن است سر دیگران نیز خالی شود.
5- اهداف بیرون مدار
افراد دارای اعتماد به نفس پایین اغلب اهداف و مسیر زندگی خود بر اساس آنچه که دیگران می خواهند یا نیاز دارند، تدوین می کنند. اغلب تصور می کنند که نیازها و امیال خودشان بی اهمیت است. چنین نگرشی موجب پشیمانی می شود، زیرا همیشه از دیگران مراقبت می کنند در حالی که نیازهای خودشان رفع نمی شود.
6- منفی بافی
اعتماد به نفس پایین منجر به منفی بافی می شود. این منفی بافی ممکن است همیشه جلوه بیرونی نداشته باشد و دیده نشود بلکه به صورت گفتمان داخلی با خود با جملات منفی باشد. جلوه خارجی آن انتقاد از خود، عذر خواهی زیاد یا گفتن نکات منفی در دیگران است. متاسفانه مردم از کسانی که فوق العاده منفی باف هستند اجتناب می کنند که خود موجب افت بیشتر اعتماد به نفس آنها می شود.
ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس بالا
برای بیان روشن ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس بالا بایستی بین کسانی که بطور مصنوعی اعتماد به نفس متورم دارند و کسانی که اعتماد به نفس بالای واقعی دارند تمایز قائل شد. کسی که اعتماد به نفس متورم مصنوعی دارد، کسی است که تلاش می کند در ظاهر خود را با اعتماد به نفس بالا نشان دهد. هرچند این افراد عموما ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس بالا را ندارند. افراد دارای اعتماد به نفس پایین نیز ممکن است مشخصات زیر را داشته باشند، اما افراد دارای اعتماد به نفس بالا این ویژگی ها را همیشه و بطور فراوان دارند.
1- مسئولیت پذیری
از آنجایی که افراد دارای اعتماد به نفس بالا خودشان را بطور کامل قبول دارند، می توانند مسئولیت خودشان و عواقب اعمال خود را بپذیرند، بدون اینکه زیاد خود را به باد انتقاد بگیرند. بنابراین آنها به راحتی اشتباه خود را پذیرفته و محدودیت های خود را شناخته و می پذیرند.
2- تعهد به اهداف
افراد دارای اعتماد به نفس بالا حس هدفمندی و تعهد به اهداف قوی در زندگی دارند. به علاوه، در دستیابی به اهداف خود پافشاری می کنند و تلاش می کنند و تعهد آنها بر پایه موفقیت یا شکست نوسان ندارد. به عنوان فرد فعال در زندگی، به دنبال ترقی هستند نه کمال.
3- صداقت
افراد دارای اعتماد به نفس با خودشان و دیگران هم از نظر عاطفی و هم روانی صادق هستند. چون نگران نیستند دیگران آنها را بشناسند، در تعامل خود با دیگران با صداقت و صراحت برخورد می کنند.
4- بخشندگی
افراد دارای اعتماد به نفس بالا دارای تحمل زیاد بوده و محدودیت های خود را می پذیرند. در نتیجه، این افراد خود و دیگران را راحت تر می بخشند.
5- ارزش های درونی
افراد دارای اعتماد به نفس بالا دارای ارزش های باطنی هستند نه ظاهری. به عبارت دیگر، دارای هویت قوی براساس ارزش های منتخب هستند نه براساس ارزش هایی که تصور می کنند لازم است یا براساس توقعات دیگران. این نوع هویت معمولا یک هویت اکتسابی (achieved identity) در نظر گرفته می شود که در آن شخص باروها و ارزش های خود را تجزیه و تحلیل کرده و مجموعه اصول درونی و باطنی خود را انتخاب و براساس آنها عمل می کند.
6- مثبت گرایی
افراد دارای اعتماد به نفس بالا مثبت گرا هستند و نگرش آنها به زندگی همراه با شکر و تشکر است. آنها به راحتی خودشان را تمجید می کنند و بیشتر به جنبه های مثبت زندگی می اندیشند و روی موارد منفی اصرار نمی ورزند.
7- خود ارتقایی
عموما میل قوی به تلاش برای بهبود خویش در بین افراد دارای اعتماد به نفس بالا وجود دارد. از آنجا که نیاز به ارتقا و بهبود خویش را یک نوع کیفیت منفی نمی دانند، براحتی خود را بدون انتقاد ارزیابی کرده و به دنبال تقویت و تصحیح جوانب مختلف خود هستند.
هر آنچه از روانشناسی می خواهید را در این وبلاگ بجویید .