روانشناسی هاشملو

تعريف و علايم بلوغ جسمی
دوران بلوغ، به دوران گذر از مرحلهٔ کودکى و رسيدن به مرحلهٔ جوانى دلالت مى کند، درحالى که بلوغ جنسى نمايندهٔ تغييرات بيولوژيکى است که موجب توانايى توليد مثل مى گردد.
مدّت کوتاهى پس از تجمّع چربى و عريض شدن لگن استخوانى، اوّلين نشانه هاى بلوغ يعنى جوانه زدن پستان ها و ظاهر شدن موهاى زهار آشکار مى شوند. به همراه اين تغييرات، دختران متوجّه افزايش رشد سريع در قد خود مى گردند. مدّتى پس از آن، عادت ماهانه يا قاعدگى شروع مى شود که مهم ترين علامت بلوغ در نزد دختران است.

ویژگی های عادت ماهانه
 سن شروع قاعدگى : اوّلىن دورهٔ قاعدگى، معمولا در سن 12 سالگى اتفاق مى افتد، ولى قاعدگى ممکن است در سن 10 سالگى نىز حادث شود ىا تا سن 16 سالگى به تأخىر بىفتد. بدون آنکه غىرطبىعى تلقى شود.عوامل متعدّدى در اىن امر دخىل اند که مهم ترىن آنها عبارت اند از: خصوصىات ارثى، نژاد، وضعىت عمومى و سلامت فرد، تغذىه و بزرگى اندام هر دختر.
اگر قاعدگى پىش از 10 سالگى شروع شود « قاعدگى زودرس » نام دارد و اگر تا بعد از 16 سالگى به تأخىر افتد «  قاعدگى دیررس » یا « آمنوره اولىه »  نامىده مى شود. 
 تناوب قاعدگى : فاصلهٔ بىن دو قاعدگى، به طور متوسط 28 روز است، امّا اىن زمان در اشخاص مختلف متفاوت است و بىن 35 - 21 روز متغىّر مى باشد. حتى در ىک فرد نىز ممکن است فاصله ىک قاعدگى با قاعدگى بعدى اندکى تفاوت داشته باشد که طبىعى تلقى مى شود. با اىن حال دوره هاى کمتر از 21 روز ىا بىش از 35 روز غىرطبىعى است و نشانهٔ وجود اختلال در تخمک گذارى مى باشد.
 طول مدت خونریزی : طول مدّت خونرىزى، در اشخاص مختلف متفاوت است ولى به طور متوسط 7 - 3 روز مى باشد. دوره هاى کوتاه تر ىا بلندتر از اىن مدت غىرطبىعى تلقى مى شود.
 مشخصات خونریزی : ترشّحات قاعدگى شامل خون، ترشحات مخاطى، ذرّات کنده شده از آندومتر مى باشد. رنگ آن معمولا قرمز تىره و بوى مشخص کپک مى دهد. از خصوصىات خون قاعدگى آن است که تحت شراىط طبىعى لخته نمى شود.
 شکایات همراه قاعدگى : از چند روز قبل از قاعدگى، اکثر زنان علاىمى نظىر افزاىش وزن، احساس سنگىنى و ناراحتى پستان ها، سنگىنى پاها و تحرىک پذىرى ىا افسردگى را تجربه مى کنند.
در هنگام خونرىزى نىز ناراحتى هاىى نظىر سنگىنى در ناحىهٔ لگنى، کمردرد خفىف و گرفتگى عضلات به وجود مى آىد. چنان که درد شدّت ىابد، مى گوىند فرد گرفتار دیسمنوره شده است.

دیسمنوره ( قاعدگى دردناک )

دیسمنوره، قاعدگى دردناکى است که به دو نوع اوّلىه و ثانوىهّ تقسىم مى شود:
دیسمنوره اوّلىه معمولا در چند سال اوّل شروع قاعدگى بروز مى کند و عارضه شاىعى است که تقرىباً در 30 % تمام دختران نوجوان دىده مى شود. علاىم اىن عارضه، شامل گرفتگی ها عضلانی هاى خفىفى است که ممکن است 24 - 12 ساعت پىش از شروع خونرىزى اىجاد شود، با خونرىزى شدّت بىشترى ىابد و 24 - 12 ساعت دىگر نىز ادامه داشته باشد. درد، به شکل کرامپ در قسمت پاىىن وسط شکم اىجاد مى شود که ممکن است به قسمت تحتانى
پشت و بالاى ران ها انتشار پىدا کند و در مواردى نىز با لرز، تهوع، استفراغ، سردرد، تحرىک پذىرى همراه است. در دىسمنورهٔ اوّلىه، معمولا علتّ مرضى خاصى ىافت نمى شود و به نظر مى رسد عوامل روانى مثل اضطراب، تنش هاى عصبى و حالات وابستگى فردى در اىن امر دخىل باشند.
در دیسمنوره ثانوىّه، فرد در سال هاى ابتداى قاعدگى مشکلى ندارد و پس از چند سال که فرد قاعدگى طبىعى داشته دچار قاعدگى دردناک مى شود.
دیسمنوره ثانوىهّ، عللى مانند بىمارى هاى التهابى لگن، تومورها ىا بىمارىهاى دىگر دارد و به علاوه در دىسمنورهٔ ثانوىه معمولا سن بىمار بالاست و درد به زمان قاعدگى و روز اوّل قاعدگى محدود نمى شود.
مراقبت های لازم در مورد فرد مبتلا به دىسمنوره ( اولىه ) : درک صحىح از فىزىولوژى و روند قاعدگى و برطرف کردن نگرانى هاى فرد مبتلا در اىن مورد تا حد زىادى مى تواند به برطرف شدن اىن عارضه کمک کند. در اىن موارد، باىد به فرد تذکر داده شود که قاعدگى، بخشى از روند رشد و تکامل فرد است و باىد طبىعى تلقى شود.
براى تسکىن درد، فرد نباىد فعالىت هاى عادى خود را متوقّف کند زىرا مشغلهٔ ذهنى و ورزش بدنى، زمىنه فىزىولوژىک عصبى را براى تسکىن درد فراهم مى کند. در صورت لزوم داروهاى مسکّن توسط پزشک تجوىز مى گردد که لازم است قبل از شروع کرامپ ها و زمان احتمالى دردها استفاده شوند. با گذشت زمان و بعد از ازدواج در صورت حاملگى و زاىمان امکان دارد دردهاى قاعدگى برطرف شود.
در مورد دىسمنوره ثانوىه لازم است علّت زمىنه اى که سبب عارضه شده است برطرف گردد.

دگرگونى های طبىعى بلوغ جنسى
در دختران طبىعى ىک پستان ممکن است قدرى سرىع تر از پستان دىگر رشد کند که معمولاً منجر به عدم تقارن خفىفى در اندازهٔ پستان ها مى شود. در اىن صورت باىد به فرد اطمىنان داد که با پىشرفت بلوغ، اىن عدم تقارن خفىف تر خواهد شد .اغلب قاعدگى هاىى که طى سال اوّل پس از شروع قاعدگى رخ مى دهد نامنظم است. در اىن مدّت، فواصل بىن دو قاعدگى و نىز مدّت و مىزان خونرىزى متغىر است و با پىشرفت بلوغ اىن مشکل نىز بتدرىج حل خواهد شد.

بهداشت دوران قاعدگى
در اىن دوران، رعاىت بهداشت فردى بى نهاىت مهم است زىرا در سلامت زن تأثىر بسزاىى دارد.
خون، به مرور زمان متعفن مى شود، لذا رعاىت نظافت و استحمام و تعوىض نوار بهداشتى ضرورى است. شستشوى بدن ( دوش گرفتن ) در دوران قاعدگى امرى است لازم و برخلاف اعتقاد عوام که حمام کردن و شستشو در اىن دوران را خطرناک مى دانند نه تنها ضررى ندارد بلکه براى از بىن بردن آلودگى بسىار مؤثر است، باىد توجّه داشت که در اىن اىام، استفاده از وان حمام صحىح نىست.
هىچ نوع رژىم غذاىى خاصى در اىن دوره توصىه نمى شود جز اىنکه مانند همىشه مواد غذاىى باىد داراى مقدار کافى پروتئىن، مواد قندى، چربى، املاح معدنى و وىتامىن ها باشد.
در اىن دوران، استراحت مطلق ضرورى نىست و فرد مى تواند به فعالىت هاى روزانه و اجتماعى خود ادامه دهد و حتى به ورزش هاى سبک بپردازد.
درصورت وجود بوى غىرعادى ىا ترشحات غىرمعمول، فرد باىد توسط پزشک مورد معاىنه قرار گىرد تا وجود ىا عدم وجود عفونت مشخص گردد.

یائسگى
معمولاً در زن هاى سالم، عادت ماهانه بىن 45 تا 50 سالگى متوقف مى شود که اىن پدىده را « یائسگى »  مى نامند. علّت اىن امر، از کار افتادن تخمدان هاست که در اثر پىرى زودرسِ اىن غدّه، نسبت به ساىر نقاط بدن پىش مى آىد. دوره بارورى زنان از 15 تا 45 سالگى و حدود 30 سال است. در دوران ىائسگى بعضى از زنان ممکن است به علت کاهش هورمون هاى زنانه دچار عوارض جسمى و روانى شوند.

اىن عوارض عبارت اند از: احساس داغ شدن ناگهانى،گُرگرفتن،کم حوصلگى، کم خوابى و دردهاى عضلانى و استخوانى و پوکى استخوان. زاىمان هاى متعدد و پشت سر هم سبب تشدىد علاىم در دوران ىائسگى مى گردد.

امروزه مصرف داروها و هورمون هاى جدىد سبب به عقب انداختن و تخفىف علاىم ىائسگى مى گردد. البته به کار بردن اىن داروها به دستور پزشک بوده و باىد از مصرف بى روىه آن خوددارى شود. تغذىهٔ بد، کار زىاد و پرمشقّت، فشار زندگى و رنج روحى به طور چشمگىرى از طول اىن مدّت مى کاهد. اىن چنىن زنانى دىرتر بالغ و زودتر ىائسه مى شوند.

تغذىه و نىازهای تغذىه ای دوران بلوغ
نوجوانان به علت رشد سرىع بدن و تغىىر و تحولات شخصىتى ناشى از بلوغ، از نظر تغذىه اى آسىب پذىر و در معرض خطر تلقى مى شوند. مىزان نىاز به انرژى و مواد مغذى در اىن دوران افزاىش مى ىابد به وىژه نىاز به پروتئىن، آهن، کلسىم، روى و وىتامىن هاىى مانند وىتامىن B6 ،C ،A ، اسىد فولىک ، و وىتامىن 12B بىشتر مى شود. 
از سوى دىگر، تغىىرات و تحولات شخصىتى دوران نوجوانى موجب تغىىرات محسوس در رفتارها و عادات غذاىى آنان مى شود. افزاىش فعالىت هاى اجتماعى و گذراندن بخش عمده اى از ساعات روز در مدرسه و خارج از منزل، بر شدت اىن تغىىرات الگوى غذاىى نوجوان مى افزاىد. دىده شده است که بخش عمده اى از غذاى نوجوانان کشورهاى مختلف را مىان وعده ها تشکىل مى دهند که بىشتر به صورت غذاهاى آماده و تنقلات مصرف مى شود. لذا توجه به برنامه غذاىى نوجوانان و ارائه الگوها و راهنماىى هاى صحىح و هداىت آنها در اىن دوران نقش مهمى در تصحىح الگوى مصرف غذاىى و سلامتى آنان در سنىن بعد خواهد داشت.
توجه : چون در دوران بلوغ، دختران به علت قاعدگى، هر ماهه مقدارى خون از دست مى دهند و از طرفى، بدن براى ساختن گلبول هاى قرمز نىازمند به آهن است، اگر رژىم غذاىى فرد، مقدار آهن لازم را فراهم نسازد، بتدرىج وى مبتلا به کم خونى خواهد شد. اىن نوع کم خونى را اصطلاحا « کم خونى فقر آهن » مى نامند. 
علاىم اىن بىمارى، عبارت اند از: رنگ پرىدگى، خستگى، ضعف، بى حوصلگى، تپش قلب، مىل به خوردن چىزهاى غىرمعمول ( پىکا ) و در مواردى اشکال در بلع، تورّم زبان و قاشقى شکل شدن ناخن ها.
بنابراىن لازم است دختران در سنىن بلوغ، از غذاهاى آهن دار به مقدار بىشترى استفاده نماىند.
مواد غذاىى نظىر : گوشت قرمز، جگر، تخم مرغ، شىر، حبوبات، برگه زردآلو، کشمش، انجىر خشک و گردو داراى ذخىرهٔ آهن خوبى هستند.
گاه لازم است که آهنِ از دست رفته را با قرص هاى خوراکى آهن، جبران کرد که باىد توسط پزشک تجوىز شود.

بهداشت روانى بلوغ
دگرگونى هاى ناشى از بلوغ در دخترها به سرعت ظهور مى کند، از اىن رو پدر و مادر باىد حالات فرزند خود را زىر نظر داشته باشند و در زمان مناسب از ارائه آموزش هاى لازم به او درىغ نورزند. در اىن مىان نقش مربىان بهداشت اهمىّت وىژه اى دارد.

تذکر اىن نکته که دوران بلوغ و تغىىرات همراه آن جزئى از روند رشد و تکامل مى باشند ضرورى است تا وى بتواند به تدرىج تصوىر درستى از خوىش به عنوان ىک انسان کامل به دست آورد. در اىن دوران فرد باىد از حماىت روحى و روانى کافى برخوردار باشد تا بتواند اىن مرحله از زندگى را با موفقىّت پشت سر بگذارد.