روانشناسی هاشملو

الف) متناسب بودن با سنّ كودك

اسباب‏ بازي بايد از نظر وزن، اندازه، شكل و... با ويژگي‏ هاي فيزيكي سن كودك سازگار باشد؛ يعني والدين بايد به رشد فيزيكي كودك توجه كافي داشته باشند. هم‏چنين بين اسباب‏بازي و توانايي ذهني كودك هم‏آهنگي وجود داشته باشد.

ب) سادگي اسباب‏ بازي

ويژگي بسيار مهم ديگر، ساده بودن اسباب‏ بازي است. هرچه اسباب‏ بازي ساده ‏تر باشد، تحرك ذهني و ابتكاري كودك در مورد آن بيشتر خواهد بود. براي آن‏كه اسباب‏ بازي ارزش روان شناختي داشته باشد، بايد از قطعات ساده و متنوعي تشكيل شده باشد تا كودك بتواند آن را دست‏كاري كند. اسباب‏ بازي خودكار و مكانيكي، فرصت رشد خلاقيت را از كودك مي ‏گيرد.

ج) گوناگوني و تنوع در اسباب ‏بازي

انسان داراي استعدادها و توان‏مندي ‏هاي گوناگوني است كه هريك از آنها براي شكوفا شدن و بروز و ظهور خود نيازمند راه‏كارها و ابزارهاي متنوعي است. بنابراين، گوناگوني بازي و اسباب ‏بازي، سبب رشد و شكوفايي اين استعدادهاي مختلف مي ‏شود.

د) اقتصادي بودن اسباب‏ بازي

قيمت اسباب‏ بازي بايد در حدّي باشد كه بتوان آن را تهيه كرد و از سوي ديگر كودك بتواند به هر نحوي كه مي‏ خواهد آن را دست‏كاري كند. از زاويه ديگر، اقتصادي بودن اسباب ‏بازي به معناي آن است كه به اصطلاح، يك با مصرف نباشد، بلكه چند كودك بتواند دوران كودكي خود را با آنها بگذرانند.

ه) رنگ اسباب‏ بازي

بايد اسباب ‏بازي با رنگ ‏هاي شاد و نشاط‏ آور را انتخاب كنيم؛ نه رنگ‏ هايي كه سبب افسردگي و دل‏مردگي مي‏ شود.

و) توسعه دهنده توانايي‏ ها و مهارت‏ هاي جسمي كودك

اسباب ‏بازي مطلوب، افزون بر پرورش قواي عاطفي، رواني و رشد خلاقيت، بايد توانايي كودك را در زمينه استفاده از اعضاي بدنش توسعه دهد. بنابراين، براي پرورش تمامي حواس، بايد اسباب‏ بازي مناسب را در اختيار كودك قرار داد تا كودك، افزون بر سرگرمي، به توانايي‏ هاي جسمي نيز آگاه شود و آنها را به كار اندازد.

ز) پرورش و گسترش دهنده خيال‏ ها و تصورات

اسباب‏ بازي‏اي كه براي كودك تهيه مي‏ كنيم بايد بتواند تصورات و خيالات كودك را گسترش دهد.

براي نمونه، اسباب ‏بازي‏اي كه رنگ‏ هاي متنوع و شاد دارد يا نمادي از حيوان يا اشيا و موجودات ديگر مانند هواپيما، ماشين، وسايل منزل و... است، موجب پرورش و گسترش خيالات و تصورات كودك مي‏شود. اسباب‏ بازي‏اي كه كودك را به تفكر وا دارد؛ مثل آن‏كه بخشي از آن به صورت پرنده و قسمت ديگر آن دقيقا شبيه ماشين يا هواپيما باشد، براي كودك بسيار جالب است، زيرا تاكنون چنين چيزي را نديده است.

يكي از بهترين اسباب ‏بازي‏اي كه در برنامه‏ هاي تلويزيون معرفي شد و براي كودكان بسيار جالب و آموزنده بود، عروسك «زي زي گلو» بود. اين عروسك با توجه به طرّاحي و ساختار ويژه ‏اي كه داشت، براي كودكان بسيار جالب و جذاب بود.

ح) هم ‏خواني اسباب‏ بازي با ارزش ‏هاي فرهنگي جامعه

اسباب‏ بازي بايد به ‏گونه‏ اي باشد كه ارزش‏ هاي فرهنگي و اجتماعي جامعه را تقويت كند؛ نه آن‏كه در ستيز با آنها قرار گيرد. يكي از بهترين اهداف و كاركردهاي اسباب ‏بازي، انتقال ارزش‏ هاي فرهنگي و اجتماعي به كودكان است. بنابراين، در كشورهايي كه اسباب ‏بازي با اهداف فرهنگي ساخته مي‏ شود، يكي از اصلي‏ ترين معيارهاي آن، تقويت ارزش ‏هاي فرهنگي در كودكان است. متخصصان، اسباب‏ بازي‏اي را طراحي مي‏ كنند كه آداب و رسوم، لباس، سبك و شيوه رفتاري مورد قبول در آن جامعه را تبليغ و از ترويج رفتارها و مدل‏ هاي پوششي بيگانه جلوگيري كند. در كشورهايي مانند هند، چين و مالزي به فرهنگ بومي در ساخت اسباب‏ بازي بيشتر توجه مي‏ شود.

يادآوري اين نكته ضروري است كه اسباب ‏بازي هر كشور براي كودكان همان فرهنگ و همان كشور مطلوب و مفيد است. ولي استفاده از آن در فرهنگ‏ها و كشورهاي ديگر مي ‏تواند آسيب ‏زا باشد. اسباب ‏بازي‏اي كه در كشور چين، هند و مالزي طراحي و ساخته مي‏ شود، هر چند استاندارد هاي لازم در آن رعايت شده باشد، ممكن است با فرهنگ اسلامي ما سازگاري نداشته و براي كودكان ما پي‏آمد منفي داشته باشد.

اسباب‏ بازي‏اي كه در جامعه ما طراحي و ساخته مي‏ شود، بايد فرهنگ بومي و ديني ما را تبليغ كند. شكل و اندام عروسك و حجاب و آرايش آن بايد با معيارهاي اسلامي و فرهنگي ما سازگار باشد.

هر چند ممكن است برخي تصور كنند كه عروسك اگر بي‏ حجاب باشد، چه پي‏آمدي خواهد داشت و چه ‏بسا به نظر برخي، مسئله حجاب در اسباب ‏بازي خنده ‏آور باشد. بايد توجه كرد كه ما نبايد از ديد خود قضاوت كنيم. ما بزرگ‏سال هستيم و مي‏دانيم كه اين عروسك، اسباب ‏بازي است. ولي كودكان تصور ديگري دارند. آنها اسباب ‏بازي را واقعي مي‏ دانند.

كودك، عروسك را به اندازه خواهر و حتي مادرش دوست دارد و با اين تصور، با او رابطه برقرار مي‏ كند. از نظر حجاب و... با عروسك همانند سازي مي ‏كند و از اين رهگذر، با جامعه و دنياي واقعي آشنا مي ‏شود. بنابراين، رعايت مسائل فرهنگي و ديني در ساخت و طراحي اسباب‏ بازي كودكان بسيار ضروري و با اهميت است.

ط) اسباب ‏بازي نبايد بيان‏گر شكل و حرفه خاصي باشد

زيرا فرصت رشد و خلاقيت كودك در زمينه ‏ها و موضوعات ديگر را از او سلب مي‏ كند. اگر همه اسباب‏ بازي‏اي كه براي كودك تهيه مي ‏كنيم، مربوط به يك شغل و حرفه باشد؛ مثلاً مربوط به حرفه نظامي باشد، مثلِ تانك، مسلسل، كلاه پليس، ماشين پليس و...، كودك هم فقط با همان رشته آشنا مي‏ شود و چه ‏بسا ممكن است به آن علاقه ‏مند شود و در نهايت از رشته‏  هاي ديگر به كلي بي‏خبر بماند.

خريدن اسباب ‏بازي مربوط به آشپزي نيز همين ‏گونه است. بنابراين، بايد به‏ گونه ‏اي برنامه ‏ريزي كنيم كه اسباب‏ بازي مختلف و متنوع تهيه كنيم و در اختيار كودك بگذاريم. پس اگر يك‏بار ماشين پليس خريديم، بار ديگر حتما يك اسب، دوچرخه، كلاه ايمني، وسايل پزشكي و... كه مربوط به شغل‏ هاي ديگر است، براي كودك تهيه كنيم. اين باعث مي‏ شود كه كودك با شغل‏ ها و حرفه ‏هاي متنوع آشنا شود و وقتي بزرگ‏تر شد به راحتي مي ‏تواند يكي از اين مشاغل را انتخاب كند. ولي اگر اسباب‏ بازي وي محدود به يك شغل خاص باشد، فقط به همان حرفه علاقه‏مند مي‏ شود و اگر زمينه ورودش به آن شغل فراهم نباشد، به آساني نمي ‏تواند شغل‏ هاي ديگر را انتخاب كند.