ادوارد لی ثرندایک (Edward Lee Thorndike) بزرگ ترين نظريه پرداز يادگيرى در تمام طول تاريخ روان شناسى است. ثرندایک یکی از شخصیت‌های برجسته در تاریخ روان‌شناسی و نظریه‌پرداز یادگیری بود که تأثیرات زیادی بر توسعه نظریه‌های یادگیری و رفتارگرایی داشت. او به ویژه به خاطر آزمایشاتش بر روی یادگیری در حیوانات و انسان‌ها شناخته شده است.

قانون اثر

  • تعریف اولیه: ثرندایک در نظریه خود به قانون اثر اشاره می‌کند که بیان می‌کند رفتارهایی که با نتایج مثبت یا تقویت‌کننده همراه هستند، احتمال تکرار آن رفتار را افزایش می‌دهند، در حالی که رفتارهایی که با نتایج منفی یا تنبیه همراه هستند، احتمال تکرار آن‌ها کاهش می‌یابد.

  • ثرندایک در ابتدا قانون اثر را به این صورت تعریف کرد که رفتارهایی که با نتایج مثبت (تقویت) همراه هستند، احتمال تکرار آن رفتار را افزایش می‌دهند، در حالی که رفتارهایی که با نتایج منفی (تنبیه) همراه هستند، احتمال تکرار آن‌ها را کاهش می‌دهند.

  • تجدیدنظر در قانون اثر: پس از سال 1930، ثرندایک با انجام آزمایش‌هایی بر روی انسان، به این نتیجه رسید که تنبیه بر نیرومندی پیوند یا ارتباط بین محرک و پاسخ هیچ تأثیری ندارد. این تجدیدنظر به این معنا بود که در حالی که تقویت رفتارها موجب تقویت پیوندها می‌شود، تنبیه به طور مستقیم نمی‌تواند پیوندهای رفتاری را تضعیف کند. وى در قانون اثر تجديدنظرشده خود پس از 1930 با آزمايش هايى كه بر روى انسان انجام داد تنها نيمى از قانون اثر اوليه خود را اثبات كرد.

  • ثرندایک پس از سال 1930 با انجام آزمایش‌هایی بر روی انسان‌ها به این نتیجه رسید که تنها نیمی از قانون اثر اولیه خود را اثبات کرده است. او بیان کرد که در حالی که تقویت می‌تواند نیرومندی یک پیوند (ارتباط بین محرک و پاسخ) را افزایش دهد، تنبیه به‌طور مستقیم بر نیرومندی آن پیوند تأثیر ندارد.

نظریه ثرندایک درباره تنبیه

  • اثر تنبیه: ثرندایک تأکید کرد که اگرچه تنبیه ممکن است در کوتاه‌مدت رفتارهای نامناسب را کاهش دهد، اما تأثیر آن بر نیرومندی پیوندها (ارتباط بین محرک و پاسخ) محدود است. این دیدگاه نشان می‌دهد که تنبیه ممکن است به ایجاد تغییرات فوری در رفتار منجر شود، اما نمی‌تواند به همان اندازه که تقویت می‌تواند مؤثر باشد، پیوندهای یادگیری را تقویت کند.

  • ثرندایک تأکید کرد که تنبیه نمی‌تواند به همان اندازه که تقویت رفتارها مؤثر است، پیوندهای یادگیری را تقویت کند. او معتقد بود که تنبیه ممکن است در کوتاه‌مدت تأثیراتی بر رفتار داشته باشد، اما نمی‌تواند به تقویت یا تضعیف پیوندهای یادگیری به‌طور مؤثر کمک کند.

  • ثرندايك يك قانون اثر جديد خود را اين گونه تبيين كرد: تقويت نيرومندى يك پيوند را افزايش مى دهد، در حالى كه تنبيه بر نيرومندى پيوند هيچ اثرى ندارد.

  • مجاورت و تداعی: نظریه‌های قبلی تداعی‌گرایی معتقد بودند که مجاورت بین محرک و پاسخ به‌تنهایی می‌تواند سبب نیرومند شدن تداعی شود. ثرندایک با نتایج آزمایشات خود به چالش کشید که آیا همراهی رفتار نامناسب با تنبیه می‌تواند به تضعیف رفتار نامطلوب کمک کند.

  • نظریه‌های سنتی تداعی‌گرایی بر این باور بودند که مجاورت بین محرک و پاسخ به‌تنهایی می‌تواند سبب نیرومند شدن تداعی شود و همراهی رفتار نامناسب با تنبیه منجر به تضعیف آن رفتار گردد. اما ثرندایک با یافته‌های خود این نظریه را به چالش کشید و نشان داد که تنبیه نمی‌تواند به طور مؤثر پیوندهای یادگیری را تضعیف کند.

  • اين قانون، اثر عميقى بر نظريه سنتى تداعى گرايى گذاشت و آن را با شك و ترديد همراه كرد. اين نظريه معتقد بود كه مجاورت بين محرك و پاسخ به تنهايى سبب نيرومند شدن تداعى مى شود، و همراه شدن رفتار نامناسب با تنبيه موجب تضعيف رفتار نامطلوب مى گردد.

تاثیر تقویت و پاداش

نظریه ثرندایک درباره تنبیه و قانون اثر تأثیر عمیقی بر نحوه درک یادگیری و روش‌های آموزشی داشت. این نظریه به معلمان و مربیان کمک کرد تا به‌جای استفاده از تنبیه‌های سخت، بر روی تقویت رفتارهای مثبت تمرکز کنند. بر اساس یافته‌های ثرندایک، روش‌های آموزشی باید بر پایه تقویت مثبت و پاداش‌ها باشد و نه بر روی تنبیه. این رویکرد به ایجاد محیط‌های یادگیری مثبت و سازنده کمک می‌کند.

نظریه ثرندایک درباره تنبیه و قانون اثر نشان می‌دهد که در حالی که تنبیه می‌تواند تأثیرات کوتاه‌مدت داشته باشد، اما برای ایجاد تغییرات پایدار در رفتار، تقویت و پاداش‌ها به مراتب مؤثرتر هستند. این بینش‌ها به ما کمک می‌کنند تا روش‌های بهتری برای آموزش و تربیت افراد پیدا کنیم و درک بهتری از فرآیند یادگیری داشته باشیم.

بر اساس یافته‌های ثرندایک، روش‌های آموزشی باید بر پایه تقویت مثبت باشند تا به دانش‌آموزان انگیزه بیشتری برای یادگیری بدهند و در عین حال به کاهش تنبیه‌های منفی و ایجاد محیط‌های یادگیری مثبت کمک کنند.