نظریه هشت مرحله‌ای رشد مسیحی که توسط فیلیپ ای. کاپیتان (Philip A. Captain) در کتاب "Eight Stages of Christian Growth: Human Development in Psycho-Spiritual Terms" (هشت مرحله رشد مسیحی: تحول انسانی در اصطلاحات روان‌شناختی-معنوی) در سال 1985 مطرح شده است .

کاپیتان در این کتاب، رشد ایمانی مسیحیان را در هشت مرحله مجزا توصیف می‌کند که هر مرحله با ویژگی‌های خاص و چالش‌های منحصربه‌فردی همراه است. او این مراحل را بر اساس دیدگاه‌های روان‌شناختی و معنوی تبیین می‌کند و هدف آن ارائه یک چارچوب برای درک بهتر سفر ایمانی و رشد روحانی مسیحیان است.

در اینجا خلاصه ای از هشت مرحله نظریه کاپیتان آورده شده است:

  1. ایمان نوزادی (Infant Faith): این مرحله با وابستگی کامل و اعتماد اساسی به مراقبان مشخص می‌شود. تصویر فرد از خدا در این مرحله معمولاً ساده و مبتنی بر محبت و مراقبت است. نیازهای اساسی فرد توسط دیگران برآورده می‌شود و ایمان به طور غیرمستقیم از طریق روابط شکل می‌گیرد.

  2. ایمان تقلیدی (Imitative Faith): در این مرحله، کودکان شروع به تقلید رفتارها و باورهای مذهبی بزرگسالان می‌کنند. آن‌ها هنوز درک عمیقی از مفاهیم دینی ندارند و بیشتر بر اعمال و مناسک ظاهری تمرکز می‌کنند. داستان‌های مذهبی به صورت تحت‌الفظی و بدون تحلیل درک می‌شوند.

  3. ایمان داستانی/تصویری (Mythic/Literal Faith): در این مرحله، کودکان شروع به درک داستان‌های مذهبی به صورت خطی و تحت‌الفظی می‌کنند. آن‌ها به دنبال پاداش و اجتناب از تنبیه هستند و خدا را به عنوان یک قدرت مداخله‌گر در زندگی خود تصور می‌کنند. تفکر منطقی هنوز به طور کامل شکل نگرفته است.

  4. ایمان ترکیبی (Synthetic-Conventional Faith): در نوجوانی، افراد به دنبال هماهنگی باورهای خود با گروه همسالان و مراجع قدرت (مانند خانواده و کلیسا) هستند. آن‌ها معمولاً باورهای سنتی را بدون سؤال می‌پذیرند و هویت ایمانی آن‌ها با عضویت در یک گروه مذهبی گره خورده است.

  5. ایمان فردی/بازتابنده (Individuative-Reflective Faith): در اوایل بزرگسالی، افراد شروع به بازاندیشی در مورد باورهای خود و تمایز آن‌ها از باورهای دیگران می‌کنند. آن‌ها به دنبال درک منطقی و شخصی از ایمان هستند و ممکن است با تردیدها و سؤالاتی روبرو شوند. این مرحله با مسئولیت‌پذیری بیشتر در قبال باورهای خود مشخص می‌شود.

  6. ایمان پیوندی (Conjunctive Faith): در این مرحله، افراد شروع به پذیرش پیچیدگی‌ها و تناقضات موجود در ایمان و زندگی می‌کنند. آن‌ها دیدگاه بازتری نسبت به دیگر ادیان و دیدگاه‌ها پیدا می‌کنند و قادر به درک لایه‌های عمیق‌تر معنا در سنت‌های مذهبی خود هستند.

  7. ایمان جهانی (Universalizing Faith): این مرحله نادر است و با احساس عمیق وحدت با تمام هستی و عشق و شفقت بی‌قید و شرط نسبت به همه افراد مشخص می‌شود. افراد در این مرحله فراتر از مرزهای مذهبی و اجتماعی حرکت می‌کنند و زندگی خود را وقف عدالت و خدمت به دیگران می‌کنند.

  8. ایمان متعالی (Transcendent Faith): برخی محققان این مرحله را به نظریه کاپیتان افزوده‌اند. این مرحله به تجربه مستقیم و عمیق امر متعالی و اتحاد با خداوند اشاره دارد. این تجربه معمولاً فراتر از کلمات و مفاهیم قابل توصیف است.

نظریه هشت مرحله‌ای رشد مسیحی کاپیتان، چارچوبی ارزشمند برای درک تحول ایمانی در طول زندگی ارائه می‌دهد و به افراد کمک می‌کند تا مراحل رشد خود و دیگران را بهتر بشناسند. این نظریه تأکید می‌کند که رشد ایمان یک فرآیند تدریجی و پویا است که تحت تأثیر عوامل مختلف روانی، اجتماعی و معنوی قرار دارد.