دیدگاه‌های مذهبی چندوجهی ریش هلموت ریش
هلمت ریچ یا هلموت ریش (Helmut Reich) که یک پژوهشگر در زمینه روانشناسی دینداری است. او در مورد مدل‌های تحول باورهای دینی در دوران نوجوانی کار کرده و مفاهیم دیدگاه‌های مذهبی چندوجهی (Religious Multidimensional Perspectives) را مطرح کرده است.
هلموت ریش در آلمان متولد شد. او در رشته‌های الهیات، فلسفه و روانشناسی تحصیل کرد که این رشته‌ها پایه و اساس پژوهش‌های آینده او در مورد رابطه میان ایمان، روانشناسی و فلسفه را شکل دادند. او بخش عمده‌ای از فعالیت‌های علمی خود را در دانشگاه فریبورگ سوئیس (University of Fribourg) گذراند. او در این دانشگاه به تدریس و پژوهش در زمینه روانشناسی دینداری و روانشناسی رشد پرداخت.
روانشناسی دین
هلمـت ريـچ (1993) كوششـي بـه منظـور يكپارچـه سـازي تفاوت هاي رويكردهاي تجربي و نظري در مطالعة تحول دين انجام داد. همچنين او تلاش كرد تـا ميـزان انعطـاف پـذيري و سـختي نظريه هاي مرحله اي را مشخص كند.
مراحل سخت با سيستم هاي سازماندهي شدة فعاليت ها توصيف مـي شـوند كـه بـه لحـاظ كيفـي از هـم متفاوت اند و از توالي غيرقابل تغيير با منطق تحولي كاملا" روشن تبعيت مي كنند. هر مرحلـه دربرگيرنـدة پيچيدگي بيشتر و ظرفيت حل مسئلة بيشـتري اسـت. هـر مرحلـة سـخت، مراحـل پيشـين را يكپارچـه مي سازد و به طور منطقي به مراحل پيش از خود نيازمند است ( ريچ، 1993 ص 151 ).
ریش به جای ارائه یک مدل مرحله‌ای سفت و سخت مانند جیمز فالر، بر این باور است که رشد دینداری در نوجوانی یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است.
کثرت‌گرایی (Pluralism): ریش معتقد است که در دنیای مدرن، نوجوانان در معرض دیدگاه‌های دینی و غیردینی متعددی قرار می‌گیرند. این مواجهه با کثرت‌گرایی، آن‌ها را وادار می‌کند تا باورهای خود را به صورت انتقادی ارزیابی کنند. ریش معتقد بود که در دنیای مدرن، نوجوانان در معرض دیدگاه‌های دینی و غیردینی متعددی قرار می‌گیرند. این مواجهه با تنوع، یک فرآیند پیچیده روان‌شناختی را در آن‌ها آغاز می‌کند که به چالش کشیدن باورهای القایی، نیاز به سنتز و احساس عدم قطعیت منجر می‌شود.
تصدیق درونی (Internal Affirmation): او بر اهمیت تصدیق درونی باورها تأکید می‌کند. به این معنی که ایمان باید از یک پذیرش صرفاً بیرونی (مانند باورهای والدین) به یک باور شخصی و درونی تبدیل شود تا برای فرد معنادار باشد. ریش معتقد بود که برای داشتن یک ایمان بالغ، باورها باید از یک پذیرش صرفاً بیرونی به یک باور شخصی و درونی‌شده تبدیل شوند.
سنتز (Synthesis): ریش به این نتیجه می‌رسد که بسیاری از نوجوانان در تلاش برای ایجاد یک سنتز از دیدگاه‌های مختلف هستند. آن‌ها ممکن است عناصر مختلفی از سنت‌های دینی، علم، و ارزش‌های شخصی را با هم ترکیب کنند تا یک دیدگاه معنوی منحصر به فرد برای خود ایجاد کنند. او بر فرآیند سنتز یا یکپارچه‌سازی باورهای مختلف تأکید داشت. از نظر او، نوجوانان تلاش می‌کنند تا بین عناصر مختلفی از سنت‌های دینی، یافته‌های علمی و ارزش‌های شخصی، ارتباطی منطقی برقرار کنند تا به یک دیدگاه معنوی منحصر به فرد دست یابند.
به طور خلاصه، کار ریش بیشتر بر روی فرایند انعطاف‌پذیر و چندبعدی رشد باورهای دینی در دنیای امروز تمرکز دارد، تا اینکه یک نظریه مرحله‌ای خطی را ارائه دهد. او معتقد است که نوجوانان در مواجهه با کثرت‌گرایی، به دنبال یکپارچه‌سازی باورهای خود هستند.
دیدگاه‌های مذهبی چندوجهی ریش
دیدگاه‌های مذهبی چندوجهی، یک مفهوم کلیدی در کار هلموت ریش (Helmut Reich)، روانشناس دینداری، است. این مفهوم به این باور اشاره دارد که درک دین در دوران نوجوانی یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است و نمی‌توان آن را با یک مدل ساده و خطی توضیح داد.
از نظر ریش، رشد دینداری در نوجوانی تنها به یک مسیر مشخص (مانند حرکت از ایمان تحت‌اللفظی به ایمان انتزاعی) محدود نمی‌شود، بلکه شامل چندین بعد هم‌زمان است:
بعد شناختی: این بعد به نحوه تفکر نوجوانان در مورد آموزه‌های دینی، فلسفه، و مفاهیم الهیاتی می‌پردازد. آن‌ها ممکن است به طور هم‌زمان، هم به داستان‌های مذهبی تحت‌اللفظی باور داشته باشند و هم به معماهای پیچیده الهیات فکر کنند.
بعد عاطفی: این بعد شامل احساسات نوجوانان در مورد دین، از جمله احساسات معنوی، آرامش، ترس یا شادی است. احساسات می‌توانند بدون اینکه با باورهای شناختی همخوانی داشته باشند، وجود داشته باشند.
بعد اجتماعی: این بعد به نقش دین در روابط اجتماعی نوجوانان، مانند تعلق به یک گروه مذهبی و ارتباط با خانواده، مربوط می‌شود. یک نوجوان ممکن است برای حفظ روابط اجتماعی خود در یک گروه مذهبی فعالیت کند، حتی اگر در مورد باورهای آن گروه شک داشته باشد.
بعد عملی: این بعد به اعمال و رفتارهای دینی فرد، مانند نماز خواندن، شرکت در مراسم مذهبی و انجام اعمال خیر می‌پردازد.
کثرت‌گرایی
کثرت‌گرایی (Pluralism) از مفاهیم کلیدی در دیدگاه هلموت ریش، روانشناس دینداری، است. از نظر ریش، این مفهوم به معنای مواجهه نوجوانان با تنوع گسترده‌ای از باورها، فلسفه‌ها و ارزش‌ها در دنیای مدرن است.
ریش استدلال می‌کند که در جوامع سنتی، افراد اغلب در معرض تنها یک سنت دینی قرار داشتند و باورهایشان بدون چالش جدی شکل می‌گرفت. اما در جوامع امروز، نوجوانان از طریق رسانه‌ها، مدرسه و تعامل با افراد از فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف، با دیدگاه‌های متفاوتی روبرو می‌شوند. این مواجهه با تنوع، یک فرآیند پیچیده روان‌شناختی را در آن‌ها آغاز می‌کند:
به چالش کشیدن باورهای القایی: کثرت‌گرایی باعث می‌شود نوجوانان باورهایی را که در کودکی به صورت تحت‌اللفظی و مطلق پذیرفته بودند، مورد بازنگری قرار دهند. آن‌ها می‌پرسند که چرا باورهای من صحیح هستند، در حالی که دیگران باورهای متفاوتی دارند.
نیاز به سنتز: این مواجهه با تنوع، فرد را به سمت یکپارچه‌سازی (سنتز) باورهای مختلف سوق می‌دهد. نوجوان تلاش می‌کند تا بین عناصر دینی، علمی، فلسفی و فرهنگی که با آن‌ها روبرو می‌شود، ارتباط برقرار کند و یک دیدگاه معنوی منحصربه‌فرد برای خود بسازد.
احساس عدم قطعیت: کثرت‌گرایی می‌تواند با احساس سردرگمی و عدم قطعیت همراه باشد، زیرا دیگر یک مسیر مشخص برای ایمان وجود ندارد. این احساسات، اگرچه چالش‌برانگیز هستند، اما برای رسیدن به یک ایمان آگاهانه و مستقل ضروری هستند.
به طور خلاصه، کثرت‌گرایی از دیدگاه ریش، یک عامل اساسی در تحول دینداری در دنیای امروز است. این پدیده، نوجوانان را وادار می‌کند تا به صورت فعال و انتقادی در مورد باورهای خود بیندیشند و به جای پیروی کورکورانه، به یک ایمان شخصی و آگاهانه دست یابند.
تصدیق درونی
تصدیق درونی (Internal Affirmation) یک مفهوم کلیدی در کار هلموت ریش (Helmut Reich)، روانشناس دینداری، است. از نظر ریش، این مفهوم به فرآیندی اشاره دارد که طی آن، باورهای دینی از یک پذیرش صرفاً بیرونی و القایی، به یک باور شخصی و درونی‌شده تبدیل می‌شوند.
ریش معتقد است که در دوران کودکی، باورها بیشتر از طریق آموزش و تقلید از والدین و جامعه (مرحله القایی) شکل می‌گیرند. اما در دوران نوجوانی، فرد با کثرت‌گرایی و دیدگاه‌های متفاوتی روبرو می‌شود که باعث ایجاد شک و تردید در او می‌گردد. در این شرایط، فرد دو راه پیش رو دارد:
رها کردن باورهای دینی: اگر باورها صرفاً بیرونی و سطحی باشند، ممکن است فرد آن‌ها را به طور کامل رها کند.
تصدیق درونی باورها: اگر فرد در مورد باورهای خود به صورت عمیق تأمل کند و آن‌ها را با ارزش‌ها و تجربیات شخصی خود مرتبط سازد، آن باورها به صورت درونی برای او معنادار و مستحکم خواهند شد.
این فرآیند تصدیق درونی، به فرد کمک می‌کند تا یک ایمان مستقل و بالغ داشته باشد که در برابر چالش‌ها و انتقادات بیرونی مقاوم است. به این ترتیب، ایمان دیگر یک میراث خانوادگی نیست، بلکه یک انتخاب آگاهانه و شخصی است که با هویت فرد پیوند خورده است.
سنتز
سنتز به فرآیند یکپارچه‌سازی باورهای دینی و غیردینی در دوران نوجوانی اشاره دارد.
از دیدگاه ریش، نوجوانان در دنیای مدرن با کثرت‌گرایی و طیف گسترده‌ای از اطلاعات از منابع مختلف (خانواده، مدرسه، دوستان، رسانه‌ها) روبرو هستند. این اطلاعات می‌تواند شامل آموزه‌های دینی، یافته‌های علمی، و ارزش‌های فرهنگی متفاوت باشد. سنتز، فرآیندی است که طی آن، نوجوانان تلاش می‌کنند تا بین این اطلاعات به ظاهر متناقض، ارتباط منطقی و هماهنگی ایجاد کنند.
این فرآیند به آن‌ها کمک می‌کند تا:
باورهای خود را از آنِ خود کنند: به جای پذیرش کورکورانه باورهای القایی، آن‌ها را با تجربیات و ارزش‌های شخصی خود مرتبط سازند.
ایمان شخصی بسازند: یک دیدگاه معنوی منحصر به فرد ایجاد کنند که با هویت فردی‌شان هماهنگ باشد.
با تضادها کنار بیایند: به جای اینکه بین ایمان و علم یکی را انتخاب کنند، راه‌هایی برای سازگاری آن‌ها بیابند.
به طور خلاصه، سنتز، یک فرآیند فعال و خلاقانه است که به نوجوانان کمک می‌کند تا از سردرگمی و عدم قطعیت ناشی از مواجهه با دیدگاه‌های مختلف رها شوند و به یک ایمان بالغ و مستقل دست یابند.
تأکید بر سنتز و یکپارچگی
ریش بر این باور است که نوجوانان در تلاش برای ایجاد سنتز (Synthesis) یا یکپارچگی بین این ابعاد هستند. آن‌ها سعی می‌کنند تا بین باورهای مختلفی که از منابع متفاوت (مانند خانواده، دوستان، علم، و رسانه‌ها) دریافت می‌کنند، ارتباطی منطقی برقرار کنند. این فرآیند سنتز، به آن‌ها کمک می‌کند تا یک دیدگاه معنوی منحصر به فرد برای خود بسازند که با شخصیت و تجربیاتشان هماهنگ باشد.
به طور خلاصه، دیدگاه‌های مذهبی چندوجهی ریش، به جای یک مسیر تکاملی خطی، یک فرآیند پیچیده و چندبعدی از رشد ایمان را در نظر می‌گیرد که شامل ابعاد شناختی، عاطفی، اجتماعی و عملی است.
هر آنچه از روانشناسی می خواهید را در این وبلاگ بجویید .